Adam Naruszewicz urodził się w 1733 roku w Pińsku. Wcześnie osierocony, związał się z Jezuitami i przyjął święcenia. Wiek XVIII nie był sprzyjający dla następców Ignacego Loyoli – oskarżany o różne malwersacje zakon został rozwiązany. Nie wstrzymało to jednak kariery Naruszewicza, który miał protektorów w potężnej rodzinie Czartoryskich. Magnaci opłacili mu między innymi zwiedzenie Europy – w owym okresie podróże takie uznawano za istotny element edukacji – oraz studia we Francji.
Po powrocie do Polski Naruszewicz wykładał na Akademii Wileńskiej, później zaś w Collegium Nobilium. Został także redaktorem tygodnika „Zabawy przyjemne i pożyteczne” oraz zaprzyjaźnił się z królem Stanisławem Augustem Poniatowskim i brał udział w organizowanych przez monarchę obiadach czwartkowych. Dzięki wsparciu władcy Naruszewicz został biskupem smoleńskim, później zaś biskupem łuckim. Oprócz tego sprawował istotne funkcje polityczne, będąc sekretarzem Rady Nieustającej, ówczesnego rządu i jako senator biorąc udział w obradach Sejmu Wielkiego. Gdy zrozpaczony Stanisław August przystąpił do konfederacji targowickiej, Naruszewicz poszedł w jego ślady.
Biskup był typowym przedstawicielem Oświecenia – w swoich utworach piętnował zacofanie i prowincjonalność polskiej szlachty. Celne satyry demaskowały wady rodzimego społeczeństwa. Naruszewicz drwił między innymi z ziemianina, który nie czyta książek tylko kalendarze. Wykpiwany szlachcic wyjaśniał w satyrze „Chudy literat”, dlaczego nie sięga po lektury – bo Tacyt to poganin, bo polscy historycy odrzucają drogie mu legendy o Kraku i Wandzie, a podręczniki rolnictwa nie są mu na nic potrzebne, ponieważ i bez książek pszenicę rodzi moja rola. Inny przykład oświeceniowego ducha Naruszewicza, to oda „Balon”, zainspirowana lotem, jaki odbył się nad Warszawą – balon stawał się symbolem potęgi ludzkiego rozumu i przekraczania granic.
Najważniejsze dokonania Naruszewicza należą do dziedziny historiografii. Opublikował on siedmiotomową „Historię Narodu Polskiego” – za jego życia wydano ostatnie sześć tomów, tom pierwszy ukazał się dopiero kilkadziesiąt lat po śmierci autora. Dzieło wyróżniało się solidnym warsztatem naukowym i obaliło kilka mitów historycznych, takich jak pochodzenie Polaków od starożytnych Sarmatów. Trzeba mieć na uwadze, iż był to okres, w którym nowoczesne metody badania dziejów dopiero się kształtowały, tym wyżej cenić należy krytycyzm Naruszewicza i olbrzymią bazę źródłową, z której korzystał. Na polecenie biskupa zebrano potężną kolekcję dokumentów, przy pomocy których pisał książkę – złożyła się ona na tzw. „teki Naruszewicza”, zawierające kopie prawie 40 tysięcy dokumentów. Teki owe, liczące 217 tomów, stały się nieodzowną pomocą dla wielu pokoleń polskich historyków – szczególnie, że wiele dokumentów, utrwalonych przez współpracowników Naruszewicza, nie dotrwało do naszych czasów w innej formie.
Prócz własnej działalności naukowej, Naruszewicz był także tłumaczem dzieł wielkiego rzymskiego historyka Tacyta. Biskup zmarł w 1796. Większość jego dorobku nie przetrwała próby czasu, acz nadal zaskakuje celność satyr, a olbrzymia praca, jako historyka, budzi uznanie.