Ludowość – definicja, cechy, znaczenie

Definicja

Ludowość w kontekście literatury i innych gałęzi sztuki oznacza zainteresowanie kulturą ludową, czerpanie obecnych w niej motywów, budowanie utworów w sposób typowy dla dzieł ludowych, czasem odwzorowywanie postaw, przekonań i wartości typowych dla manifestującego się w nich światopoglądu.

Cechy

W polskiej literaturze ludowość szczególnie zaznaczyła swą obecność w epoce romantyzmu. Popularność starych podań i legend, w których wyraźnie zaznaczały się motywy nadprzyrodzone, wykraczające poza racjonalne postrzeganie świata. Nadto niezwykle doceniono ludową moralność, dostrzegając autentyzm tych przekonań, zarazem ich związek ze sferą metafizyczną.

Elementy ludowe zaznaczają więc swą obecność zarówno w warstwie formalnej dzieła, jak i w jego treści. W pierwszym przypadku ujawniają się głównie poprzez określoną stylizację (charakterystyczną np. dla młodopolskiej prozy), rytm (poezja), charakterystyczny zaśpiew itp. Natomiast w płaszczyźnie treściowej wiążą się z obecnością motywów zaczerpniętych z kultury ludowej. Mogą być to postaci fantastyczne obecne w wierzeniach, bohaterowie reprezentujący określony typ światopoglądu, powszechnie akceptowane prawdy i przekonania (np. ludowy motyw winy i kary – „Balladyna”), wartości.

Znaczenie

Ludowość od zawsze stanowiła opozycję dla racjonalizmu i sztuki wyższej. Stała się więc jednym z najcenniejszych źródeł inspiracji dla prądów umysłowych, które ceniły irracjonalizm, indywidualizm, nieskrępowaną swobodę twórczą. Nietrudno więc zgadnąć, iż w polskiej literaturze ludowość zaznaczyła swą obecność przede wszystkim w romantyzmie i Młodej Polsce. Zwrot w stronę zaczerpniętych z niej motywów i wartości pomagał w rozbiciu skostniałej wizji świata, jaka zbudowana została w oparciu o racjonalizm i naukowy sposób postrzegania rzeczywistości, eksponując w to miejsce emocje i uczucia.

Jedną z najważniejszych i najbardziej wyrazistych prób ukazania roli ludowości w literaturze jest „Romantyczność” Adama Mickiewicza. W balladzie tej autor buduje opozycję między racjonalizmem i jego atrybutami - szkiełkiem i okiem – a charakteryzującymi odmienną postawę czuciem i wiarą.

Ludowy światopogląd ściśle wiąże się z przekonaniem o jego autentyczności i szczerości. Źródłem wszelkich emocji i sądów jest są serce i wiara, co wprowadza w tę wizję świata pierwiastki metafizyczne i transcendentne.