Recenzja – definicja, wyznaczniki gatunku

Recenzja – gatunek z pogranicza krytyki i publicystyki; opis, interpretacja i ocena tekstu kultury (dzieła literackiego, muzycznego, malarskiego, teatralnego, filmowego itd.), najczęściej nowo powstałego, aktualnego.

Według Janusza Sławińskiego recenzja, jako tekst krytyczny, powinna spełniać następujące funkcje:
– poznawczo-oceniającą (zebranie informacji na temat dzieła, interpretacja i ocena),
– postulatywną (zderzenie dzieła z prawdopodobnymi oczekiwaniami odbiorcy względem niego),
– operacyjną (usytuowanie dzieła w kontekście wydarzeń życia literackiego, artystycznego itp.),
– metakrytyczną (odniesienie do krytyki jako takiej).

Recenzje, ze względu na przewagę funkcji, jakie realizują, grono odbiorców, do których są adresowane oraz charakter mediów, w których się ukazują, można podzielić na dziennikarskie (publicystyczne) i krytyczne.

W recenzji dziennikarskiej zdecydowanie dominować będzie funkcja poznawczo-oceniająca, ze szczególnym uwzględnieniem zabiegów mających na celu zachęcenie potencjalnego odbiorcy do zapoznania z danym dziełem (reklama). Potencjalnym adresatem takiej recenzji jest przeciętny odbiorca, który w danej materii się nie specjalizuje. Recenzje tego typu ukazują się w prasie ogólnej i na popularnych portalach internetowych.

W recenzji krytycznej wszystkie cztery funkcje wyszczególnione przez Sławińskiego są równorzędne, a dominacja jednej z nich w obrębie danego tekstu zależy od indywidualnego stylu krytyka i innych subiektywnych czynników, reklama natomiast odgrywa tutaj rolę marginalną. Tego typu tekst adresowany jest przede wszystkim do specjalistów w danej dziedzinie, a jego publikacja ma miejsce w magazynach branżowych.