Baśń – definicja i wyznaczniki gatunku, przykłady, twórcy

Baśń jest gatunkiem literackim, częścią epiki. Często jest mylona, zwłaszcza w języku potocznym, z bajką. Bajki są jednak wierszowane, a to, co zazwyczaj mają na myśli ludzie mówiąc o bajkach, to właśnie baśnie.

Świat przedstawiony w baśniach jest fantastyczny – występują w nich magiczne stwory, mówiące zwierzęta lub rośliny. Pojawiają się również nieistniejące królestwa i władcy, których trudno szukać w podręcznikach historii. Postacie w baśniach zazwyczaj nie są bardzo skomplikowane – reprezentują pewien typ. Na przykład, kiedy czytam taki utwór, w którym pojawia się królewna, sprytny chłop lub mędrzec, to od razu wiemy o kogo chodzi. W końcu znamy takie postacie z innych baśni – nie musimy się więc za każdym razem zastanawiać, czy ten królewicz jest taki albo inny. Bo przecież zdajemy sobie sprawę, że królewicze w baśniach są przystojni, mają dobre serca i jeżdżą na białych koniach.

W baśniach bardzo wyraźnie przedstawione są prawdy moralne. Dowiadujemy się szybko, kto jest dobry, a kto zły, jakie zachowywanie warto naśladować, a jakie wiedzie ku zgubie. Dzięki temu możemy traktować baśnie, jako formę przekazywania mądrości. Dorośli opowiadają je, ponieważ chcą nauczyć swoje dzieci, jak należy postępować i na co trzeba uważać.

Baśnie zazwyczaj wywodzą się z legend i podań ludowych – często stanowią tylko literackie udoskonalenie opowieści, krążących wśród chłopów i mieszczan. W ten sposób powstał zbiór baśni braci Grimm. Bracia Grimm byli niemieckimi naukowcami, którzy przemierzali swoją ojczyznę i spisywali legendy, jakie przekazywali sobie prości ludzie.

Baśnie spisywano nie tylko w Europie – jeden z najstarszych i najpiękniejszych ich zbiorów to arabskie „Baśnie tysiąca i jednej nocy”. Jest to olbrzymia skarbnica orientalnych podań, klechd i opowieści!

Jednak baśnie nie zawsze stanowią tylko przeróbkę legend i ludowych podań. Pisarze wymyślają również własne historie – najlepszym przykładem jest tutaj duński pisarz Hans Christian Andersem.

Andersen powiedział również mądrą rzecz o samej istocie baśni. Stwierdził bowiem, że jego baśnie są przeznaczone dla dzieci, ale również dorosłym zalecał, by je czytali i próbowali zrozumieć ich sens. Bowiem prawda jest taka, że z prawd moralnych, zawartych w baśniach, skorzystać może człowiek w każdym wieku!