Wielki francuski filozof i matematyk, Blaise Pascal zauważył niegdyś, że człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą. Zdanie to frapuje czytelników od kilku stuleci.
Pobudzające do refleksji jest już sama metafora, wykorzystana przez Pascala. Każdy z nas uważa się za kogoś wyjątkowego. Przywykliśmy uważać człowieka za ukoronowanie wszelkiego stworzenia, istotę niezwykłą. Filozof jednak porównuje nas do trzciny – czegoś słabego, łatwego do zniszczenia, w gruncie rzeczy bezwartościowego. Podkreśla dosłownie, że jesteśmy najwątlejsi w przyrodzie. Nieco dalej rozszerza tę myśl: Nie potrzeba iżby cały wszechświat uzbroił się aby go zmiażdżyć: mgła, kropla wody wystarczy aby go zabić. Pascal podkreśla naszą kruchość, w gruncie rzeczy również naszą krótkotrwałość. Zaczynamy sobie zdawać sprawę, iż nasze życie jest nie tylko w ciągłym niebezpieczeństwie, ale również, że nie będzie trwało długo.
Pascal przywołuje kosmos – jednak zwraca uwagę, że potężne siły działające we wszechświecie nie są potrzebne, by nas zniszczyć. Słońca, komety, deszcze meteorytów – to wszystko siły przerastające nas całkowicie, siły, z którymi nie mamy szans się mierzyć. Również z punktu widzenia czasu planet i gwiazd, nasze istnienie jest niczym więcej niż ułamkiem chwili.
Wydaje się, że Pascal neguje wartość człowieka – jednak tak nie jest. Druga część zdania zmienia całkowicie sens jego wypowiedzi. Człowiek to trzcina, ale trzcina myśląca. Coś, co jest całkowicie słabe i nieznaczące, ma zarazem charakter absolutnie niezwykły. Nic innego w przywoływanym wszechświecie nie jest w stanie myśleć i gdyby nawet wszechświat go zmiażdżył, człowiek byłby i tak czemś szlachetniejszem, niż to co go zabija, ponieważ wie że umiera, i zna przemoc, którą wszechświat ma nad nim. Wszechświat nie wie nic.
Pascal był człowiekiem religijnym, zmagającym się ze swoją wiarą. Jednak w przytoczonej refleksji nie znajdujemy odniesienia do Boga. Chrześcijaństwo podkreśla wyjątkowość człowieka – każdy człowiek ma niezbywalną godność, ponieważ za każdego człowieka oddał życie Jezus Chrystus. Pascal nie przywołuje tego argumentu. Jego wywód może trafić zarówno do osoby wierzącej, jak i do ateisty.
Świadomość własnej nikłości jest czymś, z kim każdy człowiek kiedyś się zetknie – przy okazji choroby, śmierci bliskich, w okresie starości. Jednak francuski filozof przypomina, iż nic we wszechświecie nie jest w stanie się z nami równać. Jego refleksja stanowić może źródło wielkiego optymizmu – wiem, że czeka mnie śmierć, tak jak każdego innego człowieka. Wiem też jednak, że we wszechświecie nie ma nic, co by się mogło równać wspaniałością z człowiekiem. Jestem wspanialszy niż słońca, planety i galaktyki, jakkolwiek megalomańska wydawać by się mogła taka myśl. Pascal pozornie strąca człowieka z miejsca w centrum wszechświata – ale tylko pozornie. Tak naprawdę podkreśla wyjątkowość istoty ludzkiej, wyjątkowość nie mającą sobie równych.