Wielki francuski filozof i matematyk, Blaise Pascal zauważył niegdyś, że człowiek jest tylko trzciną, najwątlejszą w przyrodzie, ale trzciną myślącą. Zdanie to frapuje czytelników od kilku stuleci.
Pobudzające do refleksji jest już sama metafora, wykorzystana przez Pascala. Każdy z nas uważa się za kogoś wyjątkowego. Przywykliśmy uważać człowieka za ukoronowanie wszelkiego stworzenia, istotę niezwykłą. Filozof jednak porównuje nas do trzciny – czegoś słabego, łatwego do zniszczenia, w gruncie rzeczy bezwartościowego. Podkreśla dosłownie, że jesteśmy najwątlejsi w przyrodzie. Nieco dalej rozszerza tę myśl: Nie potrzeba iżby cały wszechświat uzbroił się aby go zmiażdżyć: mgła, kropla wody wystarczy aby go zabić. Pascal podkreśla naszą kruchość, w gruncie rzeczy również naszą krótkotrwałość. Zaczynamy sobie zdawać sprawę, iż nasze życie jest nie tylko w ciągłym niebezpieczeństwie, ale również, że nie będzie trwało długo.
Pascal przywołuje kosmos – jednak zwraca uwagę, że potężne siły działające we wszechświecie nie są potrzebne, by nas zniszczyć. Słońca, komety, deszcze meteorytów – to wszystko siły przerastające nas całkowicie, siły, z którymi nie mamy szans się mierzyć. Również z punktu widzenia czasu planet i gwiazd, nasze istnienie jest niczym więcej niż ułamkiem chwili.
Wydaje się, że Pascal neguje wartość człowieka – jednak tak nie jest. Druga część zdania zmienia całkowicie sens jego wypowiedzi. Człowiek to trzcina, ale trzcina myśląca. Coś, co jest całkowicie słabe i nieznaczące, ma zarazem charakter absolutnie niezwykły. Nic innego w przywoływanym wszechświecie nie jest w stanie myśleć i gdyby nawet wszechświat go zmiażdżył, człowiek byłby i tak czemś szlachetniejszem, niż to co go zabija, ponieważ wie że umiera, i zna przemoc, którą wszechświat ma nad nim. Wszechświat nie wie nic.
Pascal był człowiekiem religijnym, zmagającym się ze swoją wiarą. Jednak w przytoczonej refleksji nie znajdujemy odniesienia do Boga. Chrześcijaństwo podkreśla wyjątkowość człowieka – każdy człowiek ma niezbywalną godność, ponieważ za każdego człowieka oddał życie Jezus Chrystus. Pascal nie przywołuje tego argumentu. Jego wywód może trafić zarówno do osoby wierzącej, jak i do ateisty.
Świadomość własnej nikłości jest czymś, z kim każdy człowiek kiedyś się zetknie – przy okazji choroby, śmierci bliskich, w okresie starości. Jednak francuski filozof przypomina, iż nic we wszechświecie nie jest w stanie się z nami równać. Jego refleksja stanowić może źródło wielkiego optymizmu – wiem, że czeka mnie śmierć, tak jak każdego innego człowieka. Wiem też jednak, że we wszechświecie nie ma nic, co by się mogło równać wspaniałością z człowiekiem. Jestem wspanialszy niż słońca, planety i galaktyki, jakkolwiek megalomańska wydawać by się mogła taka myśl. Pascal pozornie strąca człowieka z miejsca w centrum wszechświata – ale tylko pozornie. Tak naprawdę podkreśla wyjątkowość istoty ludzkiej, wyjątkowość nie mającą sobie równych.
Rozmowa Benedykta Korczyńskiego z synem stanowi jedną z istotniejszych scen w powieści „Nad Niemnem” ponieważ wyraźnie pokazuje konflikt pokoleń będący jednym...
Aldous Huxley w „Nowym wspaniałym świecie” stworzył niezwykle sugestywny obraz społeczeństwa w odległej przyszłości. Jego dzieło powstało w 1932 roku i...
Epilog należy do najbardziej poruszających fragmentów „Pana Tadeusza”. Wynika to między innymi z jego bardzo osobistego tonu. Już we wcześniejszych partiach...
Zarówno realizm jak i naturalizm były prądami związanymi z epoką pozytywizmu. To właśnie w trakcie jej trwania przypadał ich największy rozwój. Obydwa ze...
„Potop” Henryka Sienkiewicza jest powieścią historyczną w której autor nakreślił szeroki pejzaż polskiego społeczeństwa z czasów kultury sarmackiej....
Najważniejszym problemem powieści Josepha Conrada „Jądro ciemności” jest kolonializm. Chodzi tu o zjawisko polityczno-ekonomiczne które miało miejsce...
„Zemsta” to komedia napisana przez Aleksandra Fredrę na początku lat 30 XIX stulecia. Na okładce tej pozycji najczęściej pojawiają się mur krokodyl szlachcic...
Antropocentryzm to pogląd który jak sama nazwa wskazuje głosi że człowiek powinien znajdować się w centrum być najważniejszym. Pogląd ten pojawił się w okresie...
„Szkoła ateńska” to fresk który został stworzony przez artystę o nazwisku Rafael Santi. Dzieło powstało w epoce renesansu. Znajdujący się w Pałacu...