Człowiek XXI wieku – bohater XXI wieku w literaturze – opracowanie | wypracowanie

Bohaterowie powieści z początku XXI wieku niosą na swych barkach wszystkie te problemy, które towarzyszą współczesnemu człowiekowi. Nierzadko znajdują się oni w opozycji do kultury dominującej i nie akceptując jej dogmatów, prowadzą kontrowersyjny tryb życia. Literatura najnowsza bardzo często nawiązuje też do zdarzeń z przeszłości i żywo je komentuje.

Jedną z pisarek młodego pokolenia, która w bardzo plastyczny sposób odmalowuje współczesne społeczeństwo polskie, jest Dorota Masłowska. Do „Wojny polsko-ruskiej pod flagą biało-czerwoną” przylgnęło miano „powieści dresiarskiej”, gdyż książka ta prezentuje przede wszystkim barwne życie przedstawicieli tej subkultury młodzieżowej. Obok dresiarzy, takich jak Silny czy Lewy, spotykamy tutaj także reprezentantkę kontrkultury metalowej, Andżelę. Wszystkie te postaci, zarówno agresywni, pozostający niemal przez cały czas pod wpływem amfetaminy dresiarze, jak i towarzyszące im próżne kobiety, są skrajnie karykaturalni. Także Andżela, przerysowana „metalówa”, zwolenniczka walki o prawa zwierząt oraz Ala, ułożona studentka socjologii, są parodiami pewnych charakterystycznych dla współczesnego społeczeństwa typów. W powieści tej humor pełen dystansu do rzeczywistości towarzyszy czytelnikowi od pierwszej do ostatniej strony. Nawet do siebie samej ma Masłowska spory dystans, gdyż jak w każdej swej powieści, umieściła siebie samą w środku akcji i jest jej bohaterką - również wyśmianą i przerysowaną.

Podobnie jest w „Pawiu królowej”, gdzie także spotykamy Dorotę Masłowską we własnej osobie, śmiejącą się z własnej próżności i pragnienia sławy oraz sukcesu. Towarzyszą jej bohaterowie ze świata polskiego show businessu, w szczególności zaś te związane z branżą fonograficzną, Stanisław Retro, Robert Mak i im podobni. Spotykamy też zupełnie szare postaci, jak kasjerka w sklepie spożywczym, Katarzyna Lep. Tak samo jak w „Wojnie polsko-ruskiej”, tak i tutaj poznajemy błahe, powierzchowne problemy tych karykaturalnych indywiduów. Ich poglądy na świat nie są poparte głębszą refleksją - stanowią jedynie zlepek informacji zaczerpniętych z mass mediów. Masłowska stawia polskiej społeczności raczej smutną diagnozę - widzi w Polakach zombie uzależnione od medialnej propagandy i skupione wyłącznie na dążeniu do sławy i bogactwa, nawet za cenę własnej godności i dawnych ideałów, z których Masłowska - jak na postmodernistkę przystało - również się śmieje.

Pod wpływem kulturowych teorii gender i queer, narodziła się w Polsce literatura poruszająca problemy tożsamości płciowej. Tak jak pierwszą polską „powieścią dresiarską” była „Wojna polsko-ruska” Doroty Masłowskiej, tak pierwszą polską „powieścią gejowską” jest „Lubiewo” Michała Witkowskiego. Pisarz, który sam jest homoseksualistą, kreuje głównego bohatera, Michaśkę (będącą porte parole autora) na geja dość nietypowego. Okazuje się bowiem, że on oraz inni homoseksualiści z jego otoczenia, unikają poprawnych politycznie sformułowań, sami siebie nazywając ciotami, pedałami, cwelami. Nie są też zwolennikami walki o legalizację związków partnerskich i prawo do adopcji. Ich interesują związki przygodne, czasem niebezpieczne, a ideałem mężczyzny jest tak zwany luj, odpowiednik gombrowiczowskiego parobka. „Lubiewo” porusza jeszcze jedną ważną kwestię, związaną ze stosunkiem bohaterów do niedawno minionej przeszłości. Okazuje się, że wrocławskie „cioty” tęsknią za czasami komunizmu, które kojarzą im się paradoksalnie z większą swobodą i wolnością.

Podobnie jest u Darii Porębiak w „Końcu świata”, gdzie grupka młodych ludzi wyjeżdża latem nad morze i przenosi się w czasie do wczesnych lat 90-tych, kiedy do Polski, po zmianach ustrojowych, zaczęła napływać amerykańska tandeta. Atmosfera kiczu, który wylewa się z kart powieści, jest tym, za czym młodzi bohaterowie tęsknią. Nie umiejąc sobie poradzić z obecnymi problemami - studiami, pracą - uciekają do tego, co pamiętają z dzieciństwa, czując się bezpiecznie w kolorowych, kiczowatych strojach, chrupiąc naszyjniki z pudrowych cukierków i poruszając się w rytm hitów takich jak „Mallorca” czy „Coco Jumbo”.

Zupełnie odwrotne do tych resentymentów są refleksje współczesnych pisarzy na temat wydarzeń II wojny światowej. Bohaterowie XXI wieku bardzo często starają się na nowo, własnymi oczami spojrzeć na dramatyczne wydarzenia sprzed lat, w których sami udziału nie brali. Tak jest w przypadku narratora „Tworków” Marka Bieńczyka, który siedząc na ławce w parku stara się na nowo napisać historię zagłady Żydów, nie bez poczucia humoru. Jeszcze inny punkt widzenia przyjmuje bohaterka-narratorka opowiadań „Włoskie szpilki”. Magdalena Tulli, z którą należy utożsamić główną bohaterkę książki, buntuje się wyraźnie przeciwko traumie, którą przeżyła w obozie koncentracyjnym jej matka i którą córka po niej niesłusznie odziedziczyła. Kobieta chce żyć własnym życiem i własnymi problemami, z dala od wojennego dramatu, który nie był jej udziałem. Taki punkt widzenia, jaki prezentują Bieńczyk i Tulli, jest często krytykowany jako naznaczony egoizmem i próbujący banalizować poważne problemy. Głębsze zastanowienie nad tym pozwala jednak przyznać sporo racji współczesnym pisarzom i ich bohaterom.

Postawa bohatera XXI wieku naznaczona jest silnym indywidualizmem. Zrywa on z dotychczasową tradycją i buntuje się przeciwko zastanym poglądom na pewne kluczowe tematy. Pisarze nie boją się poprzez swoje literackie kreacje wyrażać sentymentów za czasami, które uznaje się powszechnie za szare i nieprzyjazne. Współczesny bohater bardzo często reprezentuje różnego rodzaju mniejszości, np. środowiska gejowskie czy przedstawicieli kontrkultur. Nierzadkim tematem najnowszych powieści jest też społeczeństwo konsumpcyjne, reprezentowane przez ludzi bardzo przeciętnych, stanowiących elementy szarej miejskiej masy, gubiących się w pogoni za sukcesem propagowanym przez mass media.