Czy kodeks rycerski obowiązuje dzisiaj?

Rycerze należeli do najbardziej fascynujących postaci w historii ludzkości. W końcu prowadzili ciekawe życie, na które składały się wojny, turnieje, czy hołdy wasalne. Ale nie tylko to jest istotne– bowiem rycerstwo stworzyło własny system wartości, niepisany kodeks obejmujący każdego szlachcica. Nie wystarczyło mieć zbroi, konia i brać udziału w walkach. Rycerz musiał również stosować się do wielu zasad, co nieraz było bardzo uciążliwe i wymagało od niego niemałych poświęceń. Zapewne dzięki temu pamiętamy o średniowiecznych wojownikach – w końcu przez karty dziejów przewinęło się mnóstwo żołnierzy. Ale pułki Asyryjczyków, Azteków, czy Dżyngis-Chana nie budzą naszego wzruszenia. Natomiast wspomnienie o postaciach takich jak Lancelot, Parsifal, czy Don Kichot do dzisiaj budzi wzruszenie i stanowi inspirację dla artystów. Skłania nas to do zastanowienia się nad pytaniem, czy kodeks rycerski obowiązuje i dzisiaj? Czy jesteśmy godnymi dziedzicami Karola Wielkiego i Rolanda?

Sądzę, że nie można na to pytanie odpowiedzieć jednoznacznie. Bowiem niektóre elementy etosu rycerskiego obowiązują do dziś, inne zaś zostały zapomniane. Z pewnością nadal cieszy się popularnością ideał braterstwa towarzyszy broni. Żołnierze lub policjanci często podkreślają, że nie zostawiają rannych towarzyszy i wolą zaryzykować własne życie, niż opuścić swoich kolegów. Wierność należała do najważniejszych cech charakteryzujących dobrego rycerza. I tak jest do dzisiaj, o ile nowoczesnymi rycerzami nazwiemy na przykład komandosów z oddziałów specjalnych GROM. Współcześni żołnierze dzielą ze swoimi średniowiecznymi poprzednikami jeszcze jedną rzecz – szacunek dla symboli. Tak jak ongiś rycerze szczycili się swoimi herbami, oznaczającymi wybitne i starożytne pochodzenie ich rodu, tak teraz żołnierze z dumą obnoszą herby swoich jednostek. Pamiętać trzeba, że w wielu armiach poszczególne dywizje mają tradycję sięgającą kilkuset lat! Trudno się zatem dziwić, że wojskowi z takim poważaniem odnoszą się do ich emblematów, czyli symboli.

Dzisiaj wiele z elementów kodeksu rycerskiego jest jednak nieaktualna. Na przykład podejście do kobiet – średniowiecze było epoką zdominowaną przez mężczyzn. Kobiety często pełniły istotną rolę w życiu politycznym lub religijnym, na przykład królowa Hiszpanii Izabela Katolicka, ale takie wpływowe niewiasty były raczej wyjątkiem. Rycerze wzdychali do dam swojego serca, ale nikt nie zgodziłby się, by damy potykały się w turniejach! Kobiety nie mogły się nawet kształcić, a legendarna Nawojka musiała przebrać się za mężczyznę, by pobierać nauki w piętnastowiecznym Krakowie. Obecnie kobiety cieszą się równouprawnieniem i często robią karierę nawet w zawodach, które dawniej wydawały się stworzone dla mężczyzn – na przykład w armii! Oczywiście nadal trzeba szanować kobiety, jak tego wymagał kodeks rycerski, ale dzisiejsi mężczyźni nie mogą się już do nich odnosić z pobłażliwością.

Kodeks rycerski do dziś stanowić może źródło inspiracji. Uczy nas wierności, honorowego postępowania i dumy z tradycji. Trzeba jednak pamiętać, że nie żyjemy w piętnastym wieku i zalecenia średniowiecznych władców i poetów trzeba dostosować do dzisiejszych warunków. Jeśli kodeks rycerski nadal obowiązuje, to w bardzo zmienionej formie!