Sokrates należy do najważniejszych postaci europejskiej, a także światowej kultury. Niestrudzony poszukiwacz prawdy, którą cenił bardziej niż własne życie, jest od stuleci punktem odniesienia dla naszej filozofii, a jego nauki inspirują kolejne pokolenia. Do refleksji skłania między innymi przekonanie, wyrażone przez greckiego mędrca, że ludzie popełniają błędy nie z powodu swojego zła, ale z niewiedzy, co jest dobre. Jest to istotne zagadnienie moralne i wymaga dogłębnej analizy. Osobiście, choć może to zabrzmieć bardzo buńczucznie, nie zgadzam się z opinią Sokratesa.
Na swoją obronę mogę powołać się na autorytet innej postaci ważnej dla europejskiej cywilizacji. Święty Paweł, bo o nim mowa, pisał: Nie czynię bowiem dobra, którego chcę, ale czynię to zło, którego nie chcę. Nie trzeba być chrześcijaninem, by docenić mądrość zawartą w słowach Apostoła Narodów. W duszy każdego z nas trwa konflikt miedzy skłonnością do czynienia dobra, a drogą zła – drogą, która jest łatwiejsza i przyjemniejsza. Często jest tak, że doskonale wiemy, iż nasze postępowanie jest niesłuszne, ale przynosi nam takie korzyści, że zapominamy o wyrzutach sumienia. Czy oszust odbierający ludziom ostatnie pieniądze i spychający ich w nędzę nie wie, że jego postępowanie jest naganne? Trudno mi w to uwierzyć – zapewne zdaje sobie sprawę z podłości swoich czynów, ale woli myśleć o przyjemnościach, które sobie zafunduje za miliony zgromadzone w trakcie swojej przestępczej działalności.
Historia dostarcza wielu przykładów, że ludzie postępujący źle zdają sobie sprawę ze swojego upadku. W trakcie II wojny światowej żołnierze przeprowadzający egzekucje często popadali w choroby psychiczne i alkoholizm, ponieważ nie potrafili sobie poradzić z okrucieństwem, w którym brali udział. Komory gazowe stworzono między innymi z tego powodu – uznano bowiem, że łatwiej będzie zabijać „bezosobowo”. Kiedy zwolennicy Hitlera nie musieli osobiście naciskać spustu karabinu, łatwiej im było zapomnieć o źle, w którym brali udział.
Wydaje mi się, że ludzie często mają świadomość, ze postępują niewłaściwie. Mimo to nie poprawiają się – czy to ze strachu, czy z powodu przywyknięcia do korzyści, jakie mają dzięki swoim nieprawościom. Nie należy jednak przekreślać wszystkich – bo nierzadko zło faktycznie wynika z nieświadomości tych, którzy się go dopuszczają.