Wydaje nam się zazwyczaj, że człowieczeństwo jest czymś danym raz na zawsze. Nie musimy się starać, by być ludźmi, tak jak kot nie musi dokładać wysiłków, by być kotem, mówią niektórzy. Sądzę, że jest to opinia błędna. Bycie człowiekiem wymaga ciągłej pracy nad sobą i rozwijania tego, co jest w nas piękne i dobre.
Wielki francuski filozof Blaise Pascal mówił, że człowiek zawiera w sobie część anioła i część bestii. Gdy zapomnimy o tej prawdzie, bardzo łatwo popaść w zło i zachowywać się gorzej niż zwierzęta. Joseph Conrad w powieści „Jądro ciemności” przedstawił postać Europejczyka Kurtza, który wyrywa się z ograniczeń cywilizacji i zaprowadza wśród Afrykańczyków rządy terroru. Wydaje nam się, że jest to przykład skrajny – a jednak każdy z nas powinien się zastanowić: jak ja bym się zachowywał, gdybym miał władzę nad innymi, gdyby ode mnie zależało ich życie i śmierć. Zapewne większość z nas odpowiedziałaby od razu: podjąłbym wszystkie starania, by czynić dobro, by wspomóc ludzi w ich ciężkim losie. Czy rzeczywiście tak by było? Jeśli tak, to skąd w historii ludzkości tylu tyranów, władców bezwzględnych i okrutnych? Bardzo łatwo zapomnieć o bliźnim i skupić się na syceniu się własną potęgą. Nie trzeba być krwiożerczym królem – ilu z nas znęcał się nad kolegami w szkole tylko dlatego, że byli od nas słabsi?
Często zło czynimy bez premedytacji, ale z ignorancji. Nie interesujemy się uczuciami innych ludzi, bo przyjmujemy za pewnik, że myślą oni tak samo, jak my. A może być tak, że coś, co jest dla nas radością, innym sprawia przykrość. Dlatego należy podejmować próby wczuwania się w uczucia innych. Pozwoli nam to uniknąć wielu niemiłych dla nich rzeczy. Nie jest to łatwe i wymaga sporego wysiłku.
Bycie człowiekiem to wielkie zadanie. Należy pracować nad sobą, by pozbyć się egoizmu, by doskonalić w sobie cechy takie, jak wielkoduszność, empatia i dobroć. Rzymski cesarz Tytus, kiedy wieczorem uświadomił sobie, że nie uczynił od rana nic dobrego dla swoich przyjaciół, rzekł: „straciłem dzień”. Kiedyś będziemy pamiętani nie z powodu potęgi i władzy, jaką posiadaliśmy, ale dobra i zła, jakie wyrządziliśmy innym ludziom. Trzeba więc nieustannie być czujnym i pytać siebie, czy dla innych ludzi jestem nadal człowiekiem, czy też – wilkiem.