Filozofia życia według Różewicza, Miłosza, Szymborskiej

Poeci od zawsze wypowiadali się w najważniejszych sprawach dotyczących ludzkiego losu. Przedstawiali własne wizje powinności człowieka, wyzwań przed nim stojących i radości, jakich powinien zażywać, by wieść życie godne i szczęśliwe. Można powiedzieć, że prawdziwa poezja jest rodzajem filozofii, ponieważ dotyczy kwestii najistotniejszych. Nie można się więc dziwić, że głos w tychże kwestiach zabierali najważniejsi polscy poeci, tacy jak Wisława Szymborska, Czesław Miłosz i Tadeusz Różewicz. Podkreślają oni kruchość ludzkiej egzystencji, ale konstatacja tego faktu nie prowadzi ich do rozpaczy.

Artyści dostrzegają, że życie jest jedno i nic nie można poradzić na jego ulotność. Miłosz podkreśla, że otchłań czeka (wiersz „Na część księdza Baki”) i w obliczy śmierci ludzie nie są potężniejsi niż muchy, które odprawiają figle, zabawiając się na krowim łajnie/Albo na powidle. Na końcu ludzkiej drogi zawsze czeka czaszka, która żółte zęby szczerzy („Ogrodnik”). Również Szymborska dobitnie stwierdza: nie będziemy repetować/żadnej zimy ani lata („Nic dwa razy”).

Przemijanie, zauważa poetka, dotyczy nie tylko pojedynczych ludzi, ale całych ludów i narodów. Wiersz „Atlantyda” to wyliczenie przypuszczeń, dotyczących zaginionej cywilizacji. W gruncie rzeczy nie potrafimy odpowiedzieć nawet na najważniejsze pytanie: Istnieli albo nie istnieli.

Ale te refleksje nie oznaczają, że przemijające życie jest pozbawione wartości. Miniesz – a więc to jest piękne („Nic dwa razy”), mówi poetka. Zniknie każde piękno, każda radość się skończy – ale właśnie przez to stają się pne wyjątkowe, niepowtarzalne. Małe radości potrafią zdobyć rangę niezwykłych wydarzeń, najzwyklejsze przyjemności stają się czymś zadziwiającym. W końcu – zauważa Tadeusz Różewicz – nawet w zwykłym drzewie rzucającym cień dostrzec można cudowność:

Jak dobrze Mogę leżeć
w cieniu drzewa
myślałem drzewa
już nie dają cienia. („Jak dobrze”)

To, że nasz czas jest ograniczony nie oznacza też, że mamy lekceważyć bliźnich. Wręcz przeciwnie, wszyscy omawiani poeci podkreślają, że nie wolno zrezygnować z moralności. Szymborska wysławia kobietę, która zdecydowała się uratować obce dzieci z pożaru. Tyle wiemy o sobie/ile nas sprawdzono („Minuta pamięci po Ludwice Wawrzyńskiej") – mówi poetka. Okazuje się, że zwykły człowiek w sytuacji kryzysowej potrafi dokonać niezwykłych czynów. Z kolei Czesław Miłosz ostrzega, że zło wyrządzone „człowiekowi prostemu”(„Który skrzywdziłeś”) nie zostanie zapomniane – ani potęga polityczna, ani bogactwo nie zmażą zbrodni, która zatruwa duszę tyrana.

Polscy poeci podkreślają ulotność życia. Jednak ulotność owa nie stanowi przyczyny rozpaczy. Wręcz przeciwnie, potrafi ona nadać życiu dodatkowego smaku, którego byśmy nie dostrzegali, gdyby nie przemijanie właśnie. Nihilizm jest obcy omawianym autorom – nie wolno popadać w desperację z powodu krótkości czasu, jaki został nam dany, nie wolno także zapominać o naszych obowiązkach wobec innych ludzi i szacunku dla nich. Bo los człowieka może przypominać los muchy, ale człowiek muchą bynajmniej nie jest.