Indywidualizm romantyczny – definicja, przykłady, znaczenie

Definicja

Indywidualizm romantyczny to pojęcie ściśle wiążące się z bohaterem twórczości charakterystycznej dla tej epoki. Oznacza ono postać wyjątkową, wykraczającą poza schematy narzucone przez społeczeństwo, cechującą się wielką wrażliwością, hołdującą wysokim ideom oraz gotową do poświęceń w imię wartości. Taka koncepcja postaci literackiej wiąże się z charakterystycznym dla romantyzmu kultem geniusza (pierwsze przesłanki opisujące to zjawisko znalazły się już w twórczości Edwarda Younga - brytyjskiego poety, który odróżnił zdolności od geniuszu).

Przykłady

Wyjątkową cechą polskiej literatury romantycznej jest bardzo silne zaangażowanie w sprawy narodowowyzwoleńcze. Bohater uosabiający taką ideę to postać szczególna, wyraźnie odróżniająca się od ogółu społeczeństwa. Przede wszystkim jest on zdeterminowany, by poświęcić na rzecz ojczyzny wszystko, co posiada - także miłość. Jedyna w swoim rodzaju wrażliwość, która rodzi między bohaterem romantycznym a narodem specyficzną więź, sprawia, że głównym celem mu przyświecającym jest właśnie działalność na rzecz dobra ojczyzny. Zarazem towarzyszy mu przeświadczenie, iż tylko on jest w stanie udźwignąć na swych barkach ciężar tego wyzwania. Taką postacią jest Konrad Wallenrod - tytułowy bohater powieści historycznej Adama Mickiewicza.

Indywidualizm romantyczny jeszcze silniej zaznacza się w postaci Konrada z III części „Dziadów”. Poeta - wizjoner, stojąc w celi i wygłaszając wielką improwizację, stawia się ponad ogółem społeczeństwa, mówi, że depce innych twórców. W imię dobra ojczyzny gotów jest on do największych poświęceń, pragnie sprostać najbardziej niebezpiecznym wyzwaniom. Podobną postacią jest Kordian - tytułowy bohater dramatu Juliusza Słowackiego. Odnajdując nowy sens życia - ojczyznę - przystępuje on do spisku na życie cara, ostatecznie będąc o krok od uśmiercenia tyrana.

Jednak indywidualizm bohatera romantycznego nie zawsze wiąże się z ideą ojczyzny. Niektóre z postaci postrzegane są jako wyobcowani, pozbawieni jakiegokolwiek znaczenia (z perspektywy społeczeństwa). Jednym z najbardziej wyrazistych przykładów takiego bohatera jest Pustelnik-Gustaw z IV części „Dziadów”. Porzucony przez ukochaną, samotny, smutny i wyrzucony poza obręb społeczeństwa tuła się on po świecie, z niecierpliwością wyczekując dnia, w którym opuści sferę doczesną. Zarazem jest to postać nierozerwalnie związana z tajemniczymi siłami. Odrzuca on rzeczywistość, dostrzegając jej braki i niedoskonałości, a z wielkim szacunkiem patrzy na to, co niezrozumiałe, niedające się wyjaśnić.

Znaczenie

Indywidualizm romantyczny stał się jedną z najważniejszych cech postaci pojawiających się w literaturze tego okresu. Opozycja między nimi a resztą społeczeństwa, chęć czynnego zmieniania świata, rozbijania jego martwych struktur sprawiły, że postaci te na stałe wbiły się w świadomość czytelników. Do dzisiaj stanowią także interesujący materiał dla badaczy literatury - ze względu na swoją niejednoznaczność i okrywającą ich aurę tajemnicy.