Józef Mehoffer, Dziwny ogród - opis, interpretacja i analiza obrazu

„Dziwny ogród” to zapewne najtrudniejszy w interpretacji obraz Józefa Mehoffera. Uznawany za wybitne dzieło polskiego symbolizmu, powstawał w latach 1902-1903.

Pozornie przedstawia arkadyjską, czy też sielankową scenę z życia rodziny. W zielonym, kwitnącym ogrodzie, obfitującym w drzewa owocowe, znajdują się trzy postacie. Na pierwszym planie, po lewej stronie, widać kobietę. Wysoka, odziana w długą granatową suknię dama, to żona Mehoffera. Ma na głowie kapelusz, a twarz zdobi tajemniczy uśmiech, zapewne wyrażający zadowolenie. Obok niej stoi nagi chłopiec. To syn artysty, mający wówczas 2-3 lata. Mały blondynek kojarzy się z popularnym w sztuce motywem aniołków. Dziecko trzyma w obu rękach barwne kwiat, wielkością dorównujące jemu samemu, zaś na jego szyi wisi medalik.

W głębi obrazu znajduje się kobieta w chłopskim stroju. To zapewne służąca, pochodząca ze wsi. Odchyla ona gałąź i zbliża się do kobiety i dziecka.

Wydaje się, że obraz to obraz szczęśliwej rodziny. Jednak zastanowienie budzi ważka, widoczna nieco powyżej środka obrazu. Przyjęta perspektywa sprawia, że owad uzyskuje olbrzymie rozmiary, dominuje nad resztą elementów kompozycji. Czy to także oznacza rodzinną radość? Czy ziemskie szczęście z żoną i synem do tego stopnia przypomina raj, że na scenę wychodzą niezwykłe stworzenia, jak sprzed upadku Adama i Ewy? Przypomnijmy, że dziwne, piękne, ale i groźne stworzenia umieścił w Edenie Hieronim Bosch w „Ogrodzie rozkoszy ziemskich”.

Znaczenie ważki może być też inne. Niewykluczone, iż artysta chce zwrócić uwagę na ukrytą, groźniejszą stronę rzeczywistości. Życie rodzinne jest wspaniałe, ale też bardzo kruche – zaś świat wokoło cudowny, ale również niebezpieczny. Nieznane i tajemnicze zło może je łatwo zniszczyć.

W tym kontekście również postać chłopki zyskuje nieco inne znaczenie. Zbliża się do rodziny artysty, ale czy z dobrymi intencjami? Pochodzące z tego samego okresu „Wesele” Wyspiańskiego świadczy, iż w ówczesnej Galicji ciągle żywa była pamięć rabacji z 1846 roku. Pod pozorami zgodnego, wręcz rajskiego życia, kryją się wzajemne uprzedzenia i niechęć warstw wyższych i chłopstwa. Napięcia społeczne mogą w każdej chwili dać o sobie znać, niszcząc pozorną harmonię. Czy więc „Dziwny ogród” daje się interpretować również jako dzieło o tematyce politycznej? Trudno powiedzieć – ta wieloznaczność nadaje tylko dodatkowego uroku niezwykłemu dziełu Mehoffera.