Krytyka wad ludzkich w twórczości Krasickiego

Twórczość Ignacego Krasickiego ma charakter dydaktyczny – ten typ literatury, mającej przekazać czytelnikowi prawdy moralne, był skądinąd bardzo popularnych w epoce oświecenia, z którą związany był biskup-poeta.

Krasicki kilkukrotnie wyjaśniał, czemu ma służyć satyra. W utworze „Do króla” pisał:

Satyra prawdę mówi, względów się wyrzeka:
Wielbi urząd, czci króla, lecz sądzi człowieka.

Z kolei w „Palinodii” przywoływał przykład poetów ze starożytnego Rzymu, którzy ryzykowali życie, krytykując możnych. Satyra ma więc głębokie znaczenie moralne, zachęca ludzi do poprawy.

Jakie wady widział w ludziach biskup? Krytykował między innymi utracjuszostwo swoich rodaków. W „Żonie modnej” przedstawia kobietę, która wydaje majątek na zbytki podpatrzone w obcych krajach. Mężczyźni są nie lepsi, zdaje się mówić Krasicki – w końcu w satyrze „Pijaństwo” ukazani zostają szlachcie, którzy również trwonią pieniądze, tylko że na alkohol i obżarstwo. A przecież mogliby zainwestować te fundusze w przedsięwzięcia (np. kopalnie), które przyniosłyby zysk im samym, jak i ojczyźnie.

O prowadzenie próżniaczego życia zostają oskarżani także mnisi – obiekt kpin „Monachomachii”. Krasicki, sam przecież duchowny, zarzuca zakonnikom braki w edukacji i nieróbstwo. Już sam wstęp do poematu ukazuje skutki tego dla kraju: Było trzy karczmy, bram cztery ułomki,/ Klasztorów dziewięć i gdzieniegdzie domki. W jaki sposób ma się rozwijać państwo, w którym w ten sposób wydawane są pieniądze i takie są w nim stosunki społeczne?

Krasicki jest tutaj typowym reprezentantem oświecenia. Marzy o edukacji, handlu i rozwoju gospodarczym. Niestety, jego rodacy wolą lenistwo i zabawę niż śmiałe przedsięwzięcia, jakie podejmowali w tym choćby czasie Anglicy (Anglia była dla ludzi tej epoki wzorem doskonałego kraju).

Biskup krytykuje też rodaków za przywiązywanie wagi do pozorów, nie zaś do istoty rzeczy. We wspomnianej satyrze „Do króla” drwi z Polaków, którzy doceniają stare rody, natomiast nie mają szacunku dla mądrego władcy, który zasiada na tronie, ale nie pochodzi z wielowiekowej dynastii.

W dziełach Krasickiego znajdują wyraz oświeceniowe poglądy biskupa. Marzy on o rozwoju kraju i poprawie doli ojczyzny – wytyka więc te wady mieszkańców Polski, które uniemożliwiają dźwignięcie państwa na wyższy poziom.