Liberalizm – geneza, definicja, rozwój

Liberalizm to nurt polityczny (ideologia), kładący szczególny nacisk na wolność polityczną i gospodarczą. Historycy idei doszukują się korzeni liberalizmu już w myśli średniowiecznej, jednak do systematyzacji doktryny doszło dopiero w późniejszych stuleciach. Do najważniejszych wydarzeń, doprowadzających do powstania tego prądu politycznego, zalicza się angielską wojnę domową. Przerażony popełnianymi wówczas zbrodniami Tomasz Hobbes napisał traktat „Lewiatan”. Była to pochwała władzy absolutnej, która z dzisiejszej perspektywy wydawać się może wręcz totalitarna (władca w idealnym państwie Hobbesa miał prawo decydować o sprawach religijnych i dekretować, w co jego poddani mają prawo wierzyć). Jednak w stosunku do wcześniejszej myśli politycznej, Hobbes dodał bardzo istotną rzecz – mianowicie według jego teorii obywatele oddają swoją wolność władcy, w zamian za ochronę. Władza pochodzi więc od ludu i królowie dopiero od niego ją otrzymują, nie są zaś jej posiadaczami z „woli Boga” (Dei gratia). Była to tak zwana teoria umowy społecznej, niezwykle istotna dla późniejszej myśli liberalnej.
W ciągu XVIII wieku liberalizm doczekał się tak istotnych myślicieli, jak John Locke, czy David Hume. Na skutek rewolucji amerykańskiej postały Stany Zjednoczone Ameryki – państwo, którego konstytucja opierała się na zasadach liberalizmu. Koncepcje liberalne zostały rozszerzone na całą Europę za sprawą rewolucji francuskiej i wojen napoleońskich.
XIX wiek uchodzi powszechnie za stulecie liberalizmu. Wówczas to zasady drogie liberałom, takie jak wolność prasy i zgromadzeń, rządy konstytucyjne, czy wolność gospodarcza zyskały powszechną aprobatę. Nawet w najbardziej reakcyjnych krajach władcy czuli się zobowiązani nadawać konstytucje. Co jednak interesujące, liberalizm niekoniecznie był tożsamy z demokracją. Dzisiaj wydaje nam się, że trudno rozróżniać te dwie idee – i mówimy często o demokracji liberalne. Ale liberałowie XIX wieku chcieli wolności i równości wobec prawa – ale niekoniecznie pragnęli, by przedstawiciele niepiśmiennych, ubogich chłopów zasiadali w parlamencie. Zmieniło się to jednak z biegiem czasu.
W wieku XX ideały liberalizmu znalazły się pod atakiem ideologii totalitarnych – faszyzmy i komunizmu. W porównaniu z nimi liberalizm często wydawał się słaby, ale ostateczne zwycięstwo należało do niego.
Liberałowie cenią wolność bardziej niż bezpieczeństwo. Uważają, że państwo nie powinno wtrącać się za bardzo w życie obywateli, a już na pewno nie powinno interweniować w gospodarkę.