Literatura stanowi doskonałą rozrywkę. Pozwala nam obcować z fascynującymi postaciami, śledzić niezwykłe wydarzenia, poznawać odległe kraje. Ale nie tylko – książki są też czymś, co nas wychowuje, kształtuje nasz charakter. Bez lektury bylibyśmy znacznie ubożsi duchowo.
W chwilach nieszczęść książki pozwalają nam oderwać myśli od smutnej rzeczywistości. Możemy zasiąść wygodnie w fotelu i zagłębić się w magiczne światy, zawarte między stronnicami. Znany historyk, profesor Aleksander Krawczuk, wspominał, iż w czasie II wojny światowej największe wytchnienie dawała mu lektura dzieł literatury starożytnej. W okupacyjnej Polsce ludzie żyli w nieustannym cieniu śmierci. Każdy dzień skończyć się mógł zastrzeleniem lub wywózką do obozu koncentracyjnego. Stąd tak popularne stały się książki, dzięki którym nie musieli nieustannie myśleć o ryzyku śmierci. Profesor Krawczuk czytywał wówczas pisaną po łacinie poezję oraz starożytne kroniki – marząc o dawno minionym świecie cezarów, choć przez chwilę nie koncentrował się na niemieckich żołnierzach, patrolujących ulice za oknem.
Innym przykładem tego typu roli książek jest „Trylogia” Henryka Sienkiewicza. W okresie rozbiorów i narodowego upokorzenia, pisarz rozsnuwał na kartach swych powieści obraz dawnej wielkości Rzeczypospolitej, jej triumfów i potęgi. Sam stwierdził, iż stworzył swoje dzieła „ku pokrzepieniu serc” – i chyba udało mu się to wyśmienicie, skoro od przeszło wieku cieszą się one niesłabnącą popularnością.
Jednak nie musimy znajdować się w tak dramatycznej sytuacji, by odczuwać radość, jaką niesie lektura. Każdy z nas potrzebuje odpoczynku, a czy jest coś bardziej odprężającego niż dobra powieść? Tutaj znowu możemy wrócić do Henryka Sienkiewicza. Polska zrzuciła jarzmo zaborów i okupacji i nie potrzebujemy czerpać otuchy z lektury. A jednak losy Andrzej Kmicica, Bohuna, czy Pana Wołodyjowskiego nadal przykuwają naszą uwagę. W końcu Sienkiewicz stworzył nie tylko wspaniałe dzieła patriotyczne – są one również wyśmienitymi powieściami przygodowymi, których lektura daje czystą radość i odpręża!
Wreszcie książki czynią z nas lepszych ludzi. Inspirują do wielkich czynów, zachęcają do wierności wobec szczytnych idei. Stefan Żeromski napisał swoje „Syzyfowe Prace”, opierając się na własnych obserwacjach z czasów, gdy studiował w gimnazjum. Był to okres rusyfikacji, gdy starano się wynarodowić młodych Polaków. Jednak nie dawali oni zaborcy satysfakcji, a inspirację czerpali z wielkiej narodowej literatury. Symbolem takiej postawy jest w powieści Żeromskiego Bernard Zygier. Kilkukrotnie wyrzucany ze szkół, chłopak nie pozwala złamać swojego ducha – w czasie lekcji deklamuje „Redutę Ordona” Mickiewicza, zaskarbiając sobie szacunek kolegów, a także nauczyciela-Rosjanina. W dużym stopniu dzięki poezji wieszczów Polacy mogli pozostać sobą w trakcie burzliwych wydarzeń XIX i XX wieku.
Literatura pozwala nam uciec choć na chwilę przed myślami o złym świecie za oknem. Pozwala nam wypocząć, a także – czy też przede wszystkim – sprawia, iż rozumiemy, iż nie jesteśmy samotną wyspą. Skłania nas do poświęcania czasu, pracy, a czasem nawet życia za naszych bliźnich i za wielkie idee.