Przemiany bohaterów literackich dokonują się na kilku płaszczyznach – może to być przemiana wewnętrzna lub zewnętrzna; przemiana może być konsekwencją doświadczeń, jakich doświadcza bohater, jego własną decyzją albo też może zostać narzucona przez siły zewnętrzne. W literaturze wszystko jest możliwe, więc poza przemianami psychologicznymi, także metamorfozy o charakterze magicznym i fantastycznym zostają uprawomocnione.
Największym klasycznym dziełem podejmującym tematykę przemiany bohaterów są „Metamorfozy” Owidiusza. Przemiany dokonujące się na bohaterach utworu mają charakter holistyczny, a ich sprawcami są najczęściej mściwi bogowie. Zemsta spotyka między innymi doskonałą tkaczkę, Arachne, która staje w szranki z samą Ateną. Za swoją zuchwałość zostaje przez boginię zamieniona w pająka. Inna bogini, Afrodyta, mści się natomiast na Narcyzie, który wzgardził miłością jej nimfy, Echo. Za karę młodzieniec zakochuje się w samym sobie i z niespełnienia umiera, a na jego grobie wyrasta kwiat, który nazwany zostaje narcyzem. Sama zaś nimfa przemienia się w zjawisko nazwane od jej imienia echem. Dla czytelników, zwłaszcza współczesnych Owidiuszowi, metamorfozy te stanowią mityczne wyjaśnienie zjawisk w otaczającym nas świecie.
Zupełnie inny charakter mają metamorfozy bohaterów literatury XIX oraz przełomu XIX/XX wieku: Jacka Soplicy w „Panu Tadeuszu”, Andrzeja Kmicica w „Potopie” oraz Raskolnikowa w „Zbrodni i karze”. Przemiana pierwszych dwóch bohaterów jest niemal identyczna (co zresztą może wynikać z inspiracji Sienkiewicza dziełem Mickiewicza) - w obu utworach mamy do czynienia z zabijakami, którzy dzięki swej działalności patriotycznej, w przebraniu i pod zmienionym nazwiskiem (ksiądz Robak i Babinicz), dostępują odkupienia młodzieńczych win. W przypadku Raskolnikowa metamorfoza bohatera dokonuje się już podczas katorgi (choć pewnie jej zalążki dostrzec można dużo wcześniej), gdzie przyjdzie mu odkupić swoją winę za popełnione morderstwo. W przemianie wewnętrznej pomaga mu ukochana Sonia oraz Biblia. Wszystkie wymienione postaci łączy jedno - ich metamorfoza ma charakter duchowy. Każdy z bohaterów na różny sposób błądził, jednak wszyscy oni w końcu uznają swoją winę i podejmują pokutę, która odmieni ich dotychczasowe życie i stosunek do świata.
Najciekawszym rodzajem metamorfozy jest ta zaproponowana w opowiadaniu Julio Cortázara, „Aksolotl”. Bohater utworu ma w zwyczaju odwiedzać miejskie zoo, w którym szczególnie upodobał sobie akwaria z nietypowymi płazami, aksolotlami. Mężczyzna przygląda się małym, różowym stworzeniom bardzo wnikliwie, dostrzegając w ich anatomii cechy ludzkie. Zwłaszcza drobne, różowe paluszki wydają mu się bardzo podobne do jego własnych. Podczas jednej z tego typu wizyt bohater zastanawia się nad wewnętrznym życiem aksolotli i gdy odchodzi, jego świadomość nie podąża już za ciałem człowieka, lecz pozostaje we wnętrzu różowego zwierzątka, które przygląda się odchodzącemu człowiekowi z uwagą. Taka metamorfoza nie ma znaczenia ani magicznego, ani też duchowego. To, co spotyka bohatera opowiadania znajduje się na pograniczu psychologii i fantastyki - obie bowiem interpretacje są dopuszczalne.
Jak dowodzą przywołane dzieła, metamorfoza bohatera może mieć w literaturze bardzo różne oblicza i znaczenia – począwszy od mitycznych transformacji stanowiących próbę wyjaśnienia otaczających człowieka zjawisk przyrody, poprzez głębokie, psychologiczne przemiany, pobudzające do rozważania nad zmiennością ludzkiej natury i możliwością moralnej poprawy, aż po zupełnie fantastyczne wcielenie w inną istotę za sprawą maniakalnej obsesji na jej punkcie.
Zawód lekarza to jedna z najbardziej interesujących profesji. Nieustannie styka się on ze śmiercią ratuje ludzi przed chorobami i przynosi im ulgę w cierpieniu –...
Nigdy nie sądziłam że niezapomniana przygoda przytrafi mi się podczas drogi do szkoły. Od zawsze przecież chodziłam tą samą ścieżką przez las. Jednak do ostatniej...
Arkady Fiedler w swojej książce „Dywizjon 303” nazywa polskich pilotów biorących udział w bitwie o Anglię współczesnymi rycerzami. Porównanie...
Odpowiedź na pytanie czy kultura polska jest kulturą o cechach mieszczańskich nie jest odpowiedzią łatwą. Można bowiem w polskiej kulturze dostrzec elementy twórczości...
Zazwyczaj gdy mowa o Biblii mamy na myśli jedną książkę. Gdy chodzi o formę fizyczną będziemy mieli rację – Pismo Święte to najczęściej jeden obszerny tom....
Tytuł „Jądro ciemności” ma znaczenie symboliczne. Po pierwsze odnosi się do Afryki jako kontynentu czarnych ludzi – w sensie dosłownym – ale również...
„Lalka” Bolesława Prusa jest dziełem w którym ukazana została szczegółowa panorama polskiego społeczeństwa. Co charakterystyczne dla powieści...
Słowo „vanitas” to po łacinie „marność”. Przez wieki najpopularniejszym językiem w jakim czytano Pismo Święte była bowiem łacina – i właśnie...
„Książka nie jest tak fajna jak film!” – powiedział ostatnio mój kolega. „W filmie widzisz co robią bohaterowie słyszysz jak rozmawiają....