Michał Anioł, Pieta – opis, interpretacja i analiza

Słynna „Pieta watykańska”, którą Michał Anioł wykonał na zamówienie kardynała Jeana Bilhèresa de Lagraulasa, stanowi jedno z najważniejszych i najdoskonalszych dzieł wybitnego Włocha. Powstała ona w latach 1498 - 1500. Tworzywem zastosowanym przez artystę był marmur, a rzeźba ma 174 cm wysokości i 195 szerokości. Obecnie znajduje się ona w Watykanie, w Bazylice świętego Piotra.
Opis
Przedstawianie Matki Boskiej trzymającej na kolanach ciało martwego Jezusa popularne było głównie we Francji, skąd najpewniej dotarło do Italii. Sam termin „pieta” oznacza z włoskiego „miłosierdzie”, „litość”, co dokładnie oddaje charakter kompozycji dzieł tego typu.
Kompozycja Michała Anioła jest szczególna, ponieważ wybitny artysta połączył w swojej rzeźbie ideały renesansowego piękna (harmonia, proporcje) z naturalistycznym ujęciem cierpienia. Rzeźba cechuje się piramidalną strukturą. Podstawę stanowi skała Golgoty okryta szatą Maryi (układającą się w liczne fałdy i załamania o funkcji dekoracyjnej), zaś wierzchołkiem jest głowa Matki Boskiej. Prawdziwym przełomem wprowadzonym przez Michała Anioła było ukazanie Madonny jako młodej, pięknej kobiety, na twarzy której nie pojawiają się grymasy cierpienia. Z kolei Jezus spoczywa na jej kolanach bezwładnie. Na ciele Syna Bożego widoczne są jedynie niewielkie ślady męki (otwory po gwoździach, rana w boku), a twarz jest nieco zasłonięta (odchyla się do tyłu) i spokojna.
W dziele dostrzec można lekkie zaburzenie proporcji, co wiązało się z trudnościami w przedstawieniu mężczyzny leżącego na kolanach kobiety niczym w kołysce (jednak szaty Maryi maskują nieco tę dysproporcję). Ponadto wielokrotnie podkreślany jest fakt, iż postaci Syna i Matki kontrastują ze sobą. W sylwetce Jezusa ujawniają się wpływy hellenizmu, zaś Madonna nawiązuje do gotyku (ekspresyjna, wyrażająca smutek postawa, draperia szat).
Co ciekawe, na szarfie Maryi widnieje podpis Michała Anioła, a „Pieta” jest jednym z niewielu dzieł, które opatrzył własnym nazwiskiem.
Interpretacja
Rzeźba ta przedstawia jedną z najbardziej poruszających scen Nowego Testamentu. Jednak twórca nie zaakcentował tutaj cierpienia i bólu, kładąc nacisk na frapujący i skłaniający do refleksji spokój. Nieco pochylona Matka Boska zdaje się akceptować wyrok, godzić się z wolą Boga. Istnieją przypuszczenia, że tym sposobem autor chciał przedstawić fakt, iż droga do Stwórcy wiedzie właśnie za pośrednictwem Syna Bożego oraz poświęcenia, jakie poniósł dla ludzkości.
„Pieta” powstała najprawdopodobniej jako element nagrobka fundatora. Mimo to trudno uznać, że podejmuje ona tematykę śmierci, rozpaczy i żalu. Zdaje się raczej składać obietnicę, iż Maryja nie opuści swoich dzieci, będąc przy nich nawet w najtrudniejszych chwilach.