Motyw samotności w literaturze i sztuce

Samotność to temat, który poruszany bywa przez twórców różnorodnych epok. Bywa ona powiązana z wieloma innymi czynnikami. Niejednokrotnie osamotniony bywa buntownik, czasem jednak na samotność skazany jest bohater, który postępuje we właściwy sposób.

Jednym z przykładów skazania na samotność jest Prometeusz. Stwórca człowieka, który gotów był wiele poświęcić wiele dla swoich podopiecznych, nie tylko gnębiony jest przez tortury, ale i przez osamotnienie. Samotność bywa także przedstawiana jako moment, w którym dana postać oddaje się kontemplacji i stara się załagodzić swoje cierpienie. Przykładem takiego przedstawienia jest ukazanie mitycznej Demeter, która żywiąc urazę do bogów, samodzielnie oddaje się swojemu smutkowi.

Samotność bywała także przedstawiana jako wyrzeczenie i droga ku świętości. Tego typu przedstawienie można było znaleźć w opisie losów świętego Aleksego, który wiodąc życie ascety zdecydował się także na samotność.

Samotność była także ważnym tematem poruszanym przez twórców romantycznych. Miała ona symbolizować inne podejście, inne spojrzenie na świat czego świadectwem jest chociażby ukształtowanie się typu bohatera bajronicznego. Samotny jest także ten, kto oddalony jest od ojczyzny – takich postaw można szukać między innymi w twórczości Adama Mickiewicza. Samotność pojawia się także w kontekście osoby, która przeżywa inaczej pewne sytuacje i przez to jest nierozumiana, odrzucona przez tłum.

Motyw samotności zostaje zupełnie inaczej przedstawiony w jednej z książek napisanych przez Małgorzatę Musierowicz. „Opium w rosole” to dowód na to, że samotnym można się czuć nawet wśród najbliższych. Samotność ukazana jest tam jako efekt braku zrozumienia.

Samotnym można się czuć również z powodu niemożliwości odnalezienia swojego miejsca i poczucia niedopasowania do realiów, w których się żyje. Takim przykładem samotności jest bohaterka powieści pod tytułem „Cudzoziemka” autorstwa M. Kuncewiczowej.

Motyw samotności odnaleźć można również we współczesnych powieściach. Olga Tokarczuk tworząc „Prawiek i inne czasy” przedstawiła samotność Boga, od którego odwrócili się ludzie.

Przykładem malarskiego przedstawienia samotności są obrazy Caspara Davida Friedricha, który kreślił romantyczne krajobrazy oraz sylwetki samotnych ludzi na ich tle. Samotność została przez niego ujęta także w dziele „Kobieta stojąca przy oknie”. Innym przedstawieniem samotności i towarzyszącego jej strachu był „Krzyk” Edwarda Muncha, którym ekspresjonista wyraził niezwykłe przerażenie.