W ciągu dziejów przedstawiciele chyba wszystkich narodowości musieli wielokrotnie toczyć wojny. Obrona praw i wolności ojczyzny wymagała od wielu poświęcenia zdrowia, młodości, a nawet życia. Polacy nie są tutaj wyjątkiem. Wręcz przeciwnie, chyba niewiele narodów Europy musiało w ciągu ostatnich kilkuset lat tyle razy stawać z bronią u nogi, by odpierać najazdy lub próbować wywalczyć swoją wolność. Jednak pojęcie odwagi związane jest nie tylko ze starciami zbrojnymi. Wszystko zależy od okoliczności – w niektórych cnota ta przejawia się w sposób mniej widowiskowy, bardziej subtelny.
Gdy omawiamy walkę zbrojną, przywołać możemy młodych bohaterów „Kamieni na szaniec” Aleksandra Kamińskiego. Niejako zbiorowym bohaterem książki jest warszawska młodzież, która zmuszona zostaje stanąć twarzą w twarz z okrutną rzeczywistością okupacji hitlerowskiej. Były to czasy, kiedy ludzie starali się przede wszystkim przeżyć – uniknąć głodu, łapanki, wywozu na roboty do Rzeszy lub wprost do obozu koncentracyjnego. Jednak duża część Polaków nie ograniczyła się do starań o siebie i swoją rodzinę. Pragnęli oni również zatroszczyć się o umęczoną ojczyznę. W związku z tym angażowali się w działalność konspiracyjną, przygotowywali broń do powstania przeciwko Niemcom. Jak dowodzi książka Kamińskiego, kończyć się to dla nich mogło torturami i śmiercią. Jednak podejmowali ryzyko, wierząc, że działają dla wyższej sprawy.
Innego rodzaju odwagę przejawiał Bernard Zygier, bohater „Syzyfowych prac” Stefana Żeromskiego. Również on czerpał natchnienie z ideałów patriotycznych i pragnął wolności dla znajdującego się pod zaborami narodu. Zapewne, jako chłopak inteligentny i bystry, mógłby zrobić karierę. Jednak wiązało się to z uległością wobec nauczycieli, dążących do rusyfikacji uczniów. Zygier nie godził się na to i wskutek swojej krnąbrności był kilkukrotnie usuwany ze szkół. Nie złamało to młodego idealisty i w nowym gimnazjum dzielnie wygłosił przy całej klasie „Redutę Ordona” Adama Mickiewicza. Tym gestem zdobył szacunek kolegów, ale również nauczyciela Rosjanina.
Odwaga jest cechą istotną nie tylko w groźnych i posępnych czasach zniewolenia. Również dzisiaj potrzeba nam ludzi, którzy potrafią stawić czoła problemom „z otwartą przyłbicą”. Często odwaga taka nie rzuca się w oczy, ale nie odbiera to jej ważności. Przykładowo: grupka kolegów znęca się nad słabszym. Wystąpić w jego obronie, o – to jest dopiero odwaga. Nie chodzi tylko o ryzykowania, że inni nabiją nam guza. Często bardziej boimy się tego, że nas wyśmieją. „Czemu się wstawiasz za takim ciamajdą?”. Kpina jest zawsze bolesna – a mimo to musimy występować przeciw takiemu traktowaniu innych. Bowiem dla osoby, której pomagamy, nasz gest jest czymś pięknym.
Odwaga niejedno ma imię, można powiedzieć. Często przejawia się w najgorszych sytuacjach, kiedy wymagane jest wzięcie karabinu w dłoń i zaryzykowanie życia. Ale nie zawsze wiąże się z możliwością ran – wielokrotnie stawiamy na szali naszą karierę lub naszą reputację. Tylko tyle, a jednocześnie aż tyle. Musimy jednak pamiętać, że nasze zachowanie jest wartościowe, bowiem występowanie w obronie ideałów i słabszych jest czymś, co czyni ten świat choć trochę lepszym.