Paul Gauguin, Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy? - interpretacja i analiza obrazu

Według samego Paula Gauguina, najlepszym jego dziełem jest obraz „Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?”. Artysta spróbował w nim prześledzić najważniejsze pytania, dręczące całą ludzkość, a także jego samego.

Obraz namalowany został w latach 1897-1898. Gauguin, dręczony problemami finansowymi i osobistym, opuścił Francję i ruszył w podróż po egzotycznych krajach. Ostatecznie osiadł na kilka lat na Tahiti i niezwykły klimat i przyroda wyspy z pewnością miały wpływ na ostateczny kształt płótna.

Pytania, zadanie w tytule obrazu, Gauguin usłyszał w swojej młodości, gdy uczęszczał na lekcje religii. Biskup Orleanu, który był jego nauczycielem, uważał je za podstawowe kwestie w życiu człowieka. Problem ten dręczył przez lata artystę, który nie potrafił po prostu przyjąć odpowiedzi, jakich udzielała religia.

Obraz przedstawia egzotyczny krajobraz, w którym żyją ludzie i zwierzęta. Według samego artysty, należy „odczytywać” go od tej części, która znajduje się po naszej prawej ręce. Tak więc najpierw widzimy pustkę, po której biegnie zwierzę – pierwszym człowiekiem, jaki się pojawia, jest niemowlę. Dziecko otaczają kobiety. Dalej widzimy postacie, będące symbolami kolejnych faz życia człowieka – aż do ostatniej z nich. Starością jest siwa kobieta, siedząca na ziemi i trzymająca się za głowę. Czeka biernie na swój koniec, a obok niej siedzi biały ptak. Zwróćmy uwagę, iż obraz „zaczyna” i „kończy” się postacią zwierzęcą. Czy Gauguin sądził, że życie po śmierci nie istnieje i jesteśmy jak zwierzęta właśnie?

Trudno o pewność, bowiem nad ludźmi stoi posąg bóstwa, kojarzącego się z hinduizmem. Oznacza to zapewne, że istnieje coś, co jest ponad światem materialnym. Ale niekoniecznie musi to być Bóg rodem z chrześcijaństwa – być może chodzi tylko o nieokreśloną duchowość lub siły natury.

Pośrodku obrazu znajduje się postać, wyciągająca ręce ku niebu. W dłoniach trzyma owoc. Znowu niełatwo jednoznacznie odczytać, o co chodziło Gauguinowi. Być może to Adam, zrywający owoc z drzewa poznania dobra i zła. Centralne umiejscowienie mężczyzny może sugerować, że chodzi o mądrość, ale i gorycz, jaką człowiek uzyskuje, gdy dorośnie. Jednocześnie wyciągnięte ramiona budzą skojarzenie z rozpiętym na krzyżu Jezusem. Czy więc człowiek ma w sobie iskierkę boskości?

Obraz Paula Gauguina to nie tylko dzieło piękne, ale także dzieło mądre i głębokie. Zadaje istotne pytania, być może najważniejsze z pytań, jakie może zadać człowiek, a zarazem nie udziela na nie jednoznacznej odpowiedzi.