Porównaj starogrecki i średniowieczny ideał rycerski. Czy Achilles lub Hektor mogliby uchodzić w średniowieczu za rycerzy idealnych?

Termin rycerstwo kojarzymy przede wszystkim z europejskim średniowieczem. Wymawiając to słowo, chyba każdy wyobraża sobie zakutych w pancerze jeźdźców, którzy z kopiami w ręku potykają się na turniejach, przysięgają wierność swoim seniorom, a także bronią uciśnionych. Faktycznie, rycerstwo związane było z tamtym okresem – do jego powstania potrzebny był odpowiedni rozwój techniczny (nie we wszystkich epokach jazda była tak potężną siłą na polu bitwy), jak i specjalny system społeczny (feudalizm). Jednak szlachta i arystokracja, biorąca udział w działaniach wojennych, znana jest również ze wcześniejszych epok. Setki lat przed średniowieczem, rozpoczętym upadkiem Cesarstwa Rzymskiego, opisani zostali przez Homera wojownicy, których można uznać za greckich rycerzy.

„Iliada” i „Odyseja” przedstawia dokładnie cechy idealnego wojownika. Wprost zadziwiające jest to, że wiele z tych „cnót” dokładnie odpowiada zaletom, jakie przypisywano w średniowieczu rycerzom doskonałym.

Jedną z takich cech, dziwną z dzisiejszego punktu widzenia, jest pogarda dla pracy zarobkowej. Odyseusz reaguje z oburzeniem, gdy zostaje uznany za kupca. Podobna pogarda dla handlarzy, rzemieślników i chłopów była powszechna w średniowieczu, a także w epokach późniejszych. Jest to o tyle zrozumiałe, że dla opanowania umiejętności władania bronią potrzebowano mnóstwo czasu. Osoba, która musiała zarabiać na utrzymanie, czy to handlem, czy pracą pługa, nie byłaby w stanie jednocześnie doskonale radzić sobie na polu bitwy. Stąd wielka różnica między „dzielnymi” wojownikami” a „tchórzliwymi” chłopami. Różnicę tę pogłębiały ceny broni – by zakupić drogi oręż, rycerz musiał być dobrze uposażony materialnie. A w owych epokach odpowiednie pieniądze zapewniało przede wszystkim posiadanie ziemi (na której oczywiście nie pracowano osobiście

Podobne też było podejście do honoru i wierności oraz dumy rodowej. Zarówno wojownicy Homera, jaki i ludzie średniowiecza szczycili się wiernością wobec przyjaciół lub towarzyszy broni oraz swoim pochodzeniem. Im ród starszy i szlachetniej skoligacony, tym lepiej – z pewnością żaden średniowieczny rycerz nie mógłby zarzucić takiemu Hektorowi „złej krwi”, skoro był on synem króla (Priama, władcy Troi).

Jednak w obu przypadkach etos nieco się różnił. Mianowicie europejskie średniowiecze było epoką chrześcijańską – stąd niektóre wartości, zrozumiałe w antycznej Grecji, uznane byłyby za obce w – przykładowo – trzynastowiecznym Paryżu. I na odwrót – chociaż średniowiecze było epoką okrutną, to przynajmniej oficjalnie głoszono miłość wrogów i obronę słabszych. Postawa taka była obca Grekom, chociaż oczywiście szanowali oni mężnych przeciwników. Jednak w obliczu gniewu, nawet ów szacunek mógł się rozwiać. Hektor zabił ulubieńca Achillesa, Patroklosa. Żądny zemsty bohater Achajów nie tylko pokonał w walce Hektora, ale nie uszanował jego zwłok, włócząc je za rydwanem, a później rzucając na pożarcie dzikim zwierzętom.

Mimo tych różnic uważam, że zarówno Achilles, jak i Hektor mogliby uchodzić w średniowieczu za idealnych rycerzy. Mieli swoje wielkie wady, ale byli mężni, piękni fizycznie i honorowi. Zapewne uznawano by ich za nieco grzesznych, ale jednak wybitnych rycerzy.