Romantyczna koncepcja miłości na przykładzie IV cz. „Dziadów” i „Cierpień młodego Wertera” | wypracowanie

W epoce romantyzmu miłość stała się wartością szczególną. Nad fizyczność i uwielbienie cielesnego piękna zaczęto cenić wyjątkową relację dusz, przekonanie o ich braterstwie, prawdziwej jedności. Dlatego płomień romantycznego uczucia zespajał dwa byty, tworząc jeden – pełniejszy, doskonalszy. Jednak utrata tej więzi, czyli drugi rodzaj śmierci, o jakim mówi Gustaw z IV części „Dziadów”, nierzadko stawała się końcem życia kochającego. W tym świetle nie może dziwić fakt, iż miłość często stanowiła wiodący motyw w dziełach epoki. Dwoma z nich są „Cierpienia młodego Wertera” Johanna Wolfganga Goethego i wspomniany powyżej dramat Mickiewicza.

Jedno z najważniejszych dzieł wybitnego niemieckiego poety opublikowane zostało w 1774 r. Jest to powieść epistolarna, która opowiada historię tytułowego bohatera i uczucia, jakie żywił on do Lotty. Chociaż kobieta zaręczona była z Albertem, Werter niezwykle cenił każdą chwilę z nią spędzoną, przykładając szczególną wagę do tej relacji. Pewnego dnia pojawił się on w domu kobiety, było to już po jej ślubie, i w czasie rozmowy zaczął obsypywać ją pocałunkami. Jednak Lotta uciekła i zamknęła się w pokoju, co doprowadziło młodzieńca do rozpaczy, ostatecznie zabijając jego nadzieję. Wtedy podjął on decyzję o samobójstwie.

Czwarta część „Dziadów” Adama Mickiewicza powstała ponad 40 lat później (1820 – 1821), a przedstawiona w niej historia wyraźnie nawiązuje do dzieła Goethego. Gustaw – bohater – żywi niezwykle mocne uczucie do Maryli. Wczesne dni ich relacji pełne są szczęścia i wzajemnego zrozumienia. Jednak ze względu na różnice społeczne para nie może być razem, a kobieta wybiera mężczyznę bogatszego, wywodzącego się ze znamienitego rodu. Zrozpaczony Gustaw skazuje się na samotność, wybierając pustelniczy tryb życia. Następnie, z powodu nasilającego się obłędu, popełnia on samobójstwo.

Historie bohaterów tych dzieł są bardzo podobne. Obaj mężczyźni żarliwie kochali, będąc gotowymi uczynić wszystko w imię tej miłości. Obaj zaczerpnęli obraz uczucia z lektur – Werter czytał „Nową Heloizę” J. J. Rousseau, zaś Gustaw dodatkowo „Cierpienia młodego Wertera”. Nie było dla nich chwil piękniejszych nad te, które mogli spędzać z umiłowanymi kobietami. Rzeczywistość okazała się jednak bezlitosna – nawet najsilniejsza miłość przegrywa w starciu z zasadami i zwyczajami rządzącymi światem. Wtedy obaj bohaterowie, w akcie desperacji i z powodu doznanego cierpienia, popełniają samobójstwo, pragnąć ukrócić ziemskie męki.

Śmierć zdaje się kończyć los Wertera, lecz Gustaw wciąż czuje. Przychodzi do domu swego dawnego nauczyciela i rozpoczyna opowieść odsłaniającą jego losy. Człowiek – widmo nie może opuścić ziemskiego świata, będąc skazanym na pobyt w nim do czasu odejścia jego ukochanej. Jest to kara okrutna i bezlitosna, ponieważ w tym czasie Gustaw wciąż zachowuje świadomość i cierpi z powodu utraconego uczucia.

Dzieła te przedstawiają miłość jako uczucie wszechpotężne, zmieniające człowieka, triumfujące nad jego wolą. Obaj bohaterowie, mając świadomość niemożliwości spełnienia swych pragnień, niechętnie patrzą na świat i to, w jaki sposób został on ukształtowany, pogardzają konwenansami, które stoją na ich drodze do szczęścia. Miłość romantyczna to braterstwo dusz, przekonanie o ich jedności. Właśnie w ten sposób postrzegają ją bohaterowie, którzy nie potrafią wyobrazić sobie życia bez możliwości obcowania z drugą osobą, widząc taki świat jako zdefektowany, pozbawiony sensu.

Miłość romantyczna to uczucie wyjątkowe. Jest intensywne, wymaga poświęceń, przejawia się na wielu płaszczyznach (fizyczność, złączenie dusz). Często pozostaje w sprzeczności z regułami kształtującymi świat, ponieważ jest miłością z wyboru (nienarzuconą) oraz uwielbieniem dla duszy, której obce jest pojęcie statusu społecznego. Ponadto stoi ona w opozycji do świata ludzkich zasad, jest buntem przeciwko niemu. Właśnie dlatego cechuje ją tragizm – postać miłująca w sposób romantyczny sprzeciwia się nakazom i zakazom, stając się osamotnioną wobec ogromu swego cierpienia. Ostatecznym wyjściem okazuje się niosąca ulgę i wieczny spokój śmierć.