„Płonąca żyrafa” powstała w 1937 r. Jest to jedno z najbardziej rozpoznawalnych oraz charakterystycznych dzieł wybitnego hiszpańskiego artysty, przedstawiciela surrealizmu – Salvadora Dalego. Obraz namalowany został techniką olejną na desce o wymiarach 35 x 27cm. Dzisiaj znajduje się w Muzeum Sztuki w Bazylei.
Opis
Na pierwszym planie znajduje się tajemnicza, wręcz karykaturalna postać kobieca, która odziana jest w suknię zielono – niebieskiego koloru i zakrywającą twarz chustę barwy czerwonej. Jej zdeformowane i nieregularne ciało zdaje się poruszać w lunatycznym chodzie (wyciągnięte przed siebie ręce), jest chwiejne, a podtrzymują je umieszczone w plecach rusztowania (przypominające kule inwalidzkie). Uwagę odbiorcy przykuwają puste szuflady ulokowane w lewej nodze przerażającej istoty – jest ich aż 7 – oraz jedna znajdująca się na klatce piersiowej.
Za postacią, po prawej stronie dzieła, widnieje podobna sylwetka. W ręce trzyma ona czerwoną chustę, a z jej głowy wyrastają rozłożyste gałęzie. Na drugim krańcu dzieła umieszczona została tytułowa żyrafa. Jej ciało pochłaniają drapieżne, jaskrawe płomienie. Nieco dalej figuruje jeszcze jedna postać, także poruszająca się w swoistym obłędzie.
Przedstawiona scena ukazana została na tle chłodnego, zielono – niebieskiego nieba, na którym pojawiają się mroczne, nieprzeniknione chmury (widoczne u szczytu kompozycji), oraz nieprzyjaznego krajobrazu pustyni.
Interpretacja i analiza
Niepokojący, tajemniczy, a wręcz przerażający nastrój obrazu oraz enigmatyczność przedstawionych na nim postaci przyczyniły się do powstania mnóstwa interpretacji dzieła Dalego. Kluczem do jego odczytania z pewnością jest sfera nieświadomości, którą wyraźnie przywołują szuflady umieszczone w ciele zagadkowej postaci. Stanowią one nawiązanie do psychoanalizy Zygmunta Freuda (Dali często odwoływał się do prądu umysłowego zapoczątkowanego przez austriackiego psychiatrę). Ich symbolikę odczytywać można jako odwołanie do nieświadomości i tajemnic ludzkiego umysłu – każda z szuflad skrywa sekrety i zagadki.
Same postaci umieszczone na obrazie przywodzą na myśl destrukcję i rozkład, a więc śmierć. W dziele Dalego ukazana została ona w sposób demoniczny, budzący przerażenie i strach. Towarzyszą jej iście makabryczne wizje (warto zwrócić uwagę na stopy i dłonie), zaś ciało istoty z pierwszego planu zdaje się wykrzywiać grymas bólu.
„Płonąca żyrafa” przedstawia wizję z pogranicza halucynacji, koszmaru sennego, fantazji. Obraz wypełniony jest symbolami (np. płonąca żyrafa – przez samego malarza nazwana męskim, kosmicznym potworem apokalipsy; drewniane kule podtrzymujące sylwetki – związane z symboliką erotyczną), które potęgują jego tajemniczość i zagadkowość. Ważną wskazówkę może stanowić kontekst historyczny, a więc trwająca w Hiszpanii (ojczyźnie Dalego) wojna domowa, będąca zarazem zapowiedzią nadciągającego kataklizmu, jakim okażą się lata 1939 - 1945. W tym świetle dzieło ukazuje człowieka jako istotę rozdartą między wewnętrznymi pragnieniami, żądaniami sfery cielesnej a nieuchronną śmiercią, rozkładem, przemijaniem. Dopełnieniem tej pesymistycznej wizji jest odseparowanie poszczególnych postaci – pojawiają się one w jednej kompozycji, lecz nie dostrzegają się wzajemnie.