Salvador Dali, Trwałość pamięci – opis, interpretacja i analiza obrazu

„Trwałość pamięci” Salvadora Dalego, który namalowany został w 1931 r., techniką olejną na płótnie o wymiarach 24,1 x 33cm. Znany jest on także pod często używanymi nazwami – „Cieknące zegary” lub „Miękkie zegary”, a oglądać można go w nowojorskim Museum of Modern Art.

Opis

Na pierwszym planie dzieła, nieco z lewej strony, umieszczone zostały trzy zegary o zdeformowanych tarczach. Są one rozciągnięte i spłaszczone, a każdy ulokowany jest w innym punkcie. Pierwszy zwisa z bezlistnej gałęzi, drugi leży na krawędzi prostopadłościennej bryły przypominającej szafę lub stół, z kolei trzeci umiejscowiony jest na grzbiecie tajemniczej istoty. Obok nich pojawia się także czwarty, lecz zupełnie odmienny zegar, który zdaje się zachowywać twardość bryły (jest to zamknięty zegar kieszonkowy ceglastego, złotego koloru).

W tle maluje się niejednorodny krajobraz. Surowe, postrzępione wzniesienia kontrastują z delikatnym i spokojnym błękitem morza; dominują blade odcienie żółci oraz błękit i granat. Natomiast scenerią, w której umieszczone zostały zegary, jest jałowy, skalisty krajobraz.

Interpretacja i analiza

„Trwałość pamięci” to dzieło surrealistyczne, a więc zrywające z akademickimi zasadami. Na płótnie mieszają się realizm (krajobraz) oraz elementy fantastyczne, wręcz zaczerpnięte z marzeń sennych. Symbolika poszczególnych elementów malunku jest niezwykle złożona i rozbudowana. Wyraźnie zaznacza ona związki pracy Dalego z nurtem freudowskiej psychoanalizy. Ważna rola, jaką w prądzie tym pełni przeszłość (źródło doświadczeń, czynnik kształtujący osobowość), ukazana została poprzez zdeformowane zegary, co sugeruje, iż minione wydarzenia nigdy nie są dostępne w formie niezakłóconej, lecz zawsze jawią się jako przetworzone przez sferę psychiki.

Drugim motywem, jaki odnaleźć można w obrazie, jest przemijanie. Wyraźnie odwołują się do niego bezlistne drzewo, zegary oraz mrówki zgromadzone na jednym z nich (przywodzą na myśl rozkład, ból i nieuchronność upływu czasu). Z kolei zagadkowa postać przedstawiona w centralnym punkcie, w której dostrzec można zarysy ludzkiej sylwetki, wydaje się pogrążona w śnie, zatopiona w marzeniach. Z tego względu dzieło Dalego jawi się jako wyraz subiektywnego upływu czasu, także w sferze nieświadomości. Miękkie, pozbawione jednorodnej formy zegary zdają się z kolei podkreślać przekonanie, iż indywidualna perspektywa zawsze zaburza obiektywny wymiar czasu i przemijania, w czym znaczną rolę odgrywa także rozciągnięta, plastyczna (bowiem obejmująca ogrom wydarzeń) pamięć.