Świat jest teatrem, aktorami ludzie – jak rozumiesz te słowa Szekspira?

W „Jak wam się podoba?” Williama Szekspira padają słowa: Świat jest teatrem, aktorami ludzie,/ Którzy kolejno wchodzą i znikają. Jest to nawiązanie do toposu theatrum mundi. Znaleźć go można również w literaturze polskiej, by przypomnieć choćby fraszki Jana Kochanowskiego. W utworze „O żywocie ludzkim” padają słowa:

Naśmiawszy się nam i naszym porządkom
Wemkną nas w mieszek, jako czynią łątkom [tzn. marionetkom].

Jak więc należy rozumieć wizję świata jako teatru? Przede wszystkim podkreśla ona małość człowieka wobec potęg, jakie rządzą ziemią. Czy to Bóg, bogowie, czy też bezosobowy los? Nie wiadomo, pewne jest tylko, że owe moce są znacznie większe niż możliwości człowieka. Żywot ludzki jest nad wyraz kruchy – śmierć może przyjść w każdej chwili i dotknąć tak starca, jak i dziecko. Trudno oprzeć się wrażeniu, że jesteśmy zabawkami dla owych przerastających nas sił. Wydaje się czasem, że odgrywamy komedię, na którą bogowie patrzą dla swojej uciechy – tak bowiem przypadkowe, pozbawione widocznego dla nas sensu wydaje się nasze bytowanie na świecie.

Jednak nie tylko świat zewnętrzny jest dla nas tajemnicą. Również samych siebie nie jesteśmy w stanie zrozumieć do końca. Święty Paweł pisał : Nie czynię bowiem dobra, którego chcę, ale czynię to zło, którego nie chcę. Nie trzeba być chrześcijaninem, by zgodzić się z tą konstatacją – wystarczy przecież przypomnieć, że również Zygmunt Freud uważał, iż człowiekiem kierują impulsy, których on sam pojmuje. Wydaje się więc czasem, że jesteśmy tylko aktorami, dla których już ktoś inny napisał role. Jaki bowiem mamy wpływ na nasze życie, czy potrafimy sprzeciwić się losowi lub własnemu charakterowi? A jeśli tak, to w jakim stopniu?

Motyw teatru świata przypomina nam o naszych ograniczeniach, o tym, że życie człowieka to ciągłe zwątpienie – zwątpienie w swoje możliwości, w życzliwość bliskich, w to, że doczekamy następnego świtu. Nie należy jednak koniecznie interpretować tych refleksji jako nihilistycznych. Mogą nas one przecież zachęcić do poszukiwania rzeczy trwałych (np. w religii) lub też skłonić do pełniejszego korzystania z życia na tym okrutnym, ale jednak pięknym świecie.