Unikalne i sprawdzone teksty

Wizerunek matki w literaturze polskiego średniowiecza | wypracowanie

Figura matki należy do najważniejszych motywów literatury, czy nawet szerzej – kultury. Matka to nie tylko kobieta wychowująca dziecko, to również symbol – symbol płodności, sił witalnych, więzów społecznych. W chrześcijaństwie, szczególnie w katolicyzmie i w prawosławiu, wielką rolę metafizyczną przypisuje się postaci Marii.

Matka Boska to postać, której należy się cześć, jako rodzicielce Jezusa, będącego Bogiem. Ale stanowi również osobę, z którą można się utożsamić – jest bowiem człowiekiem, który przeżywa wielkie cierpienie, jak i dostępuje udziału w wielkiej chwale. Traci syna – ból dość powszechny, zwłaszcza w dawnych wiekach, przy dużej śmiertelności dzieci, a zarazem pozostaje w intymnej, rodzinnej więzi z samym Bogiem (tak jak każdy chrześcijanin w gruncie rzeczy).

Wydaje się, że owe utożsamienie się z Matką Boską mogło być czymś szczególnie kuszącym dla kobiet żyjących w zdominowanych przez mężczyzn kulturach dawnych epok. Widać to wyraźnie w polskiej liryce średniowiecznej.

W „Lamencie świętokrzyskim” Maria zwraca się wprost to kobiet: Proścież Boga, wy miłe i żądna maciory[tzn. matki]/By wam nad dziatkami nie były takie pozory. Mamy więc do czynienia z utożsamieniem losu zwykłej kobiety z losem rodzicielki Jezusa. Maria nie jest tu triumfującą królową niebios, jest zwykłą matką, cierpiącą na widok konającego syna. Chciałaby ona wziąć na siebie część cierpień Jezusa albo chociaż napoić go – jednak nie może dosięgnąć postaci, zawieszonej na krzyżu. Śmierć potomka odbiera ona, jakby była jej własną śmiercią (spróchniało we mnie ciało). Zwraca się też z wyrzutem do archanioła Gabriela, który w czasie zwiastowania mówił jej, że jest łaski pełna (Łk 1,28) (w wierszu: „pełna miłości”) – tymczasem teraz jest ona pełna smutku i żałości.

Wydaje się więc, że w postaci Marii z „Lamentu świętokrzyskiego” dochodzi do głosu zwykła kobieta okresu średniowiecza. Zapewne każda młoda dziewczyna z owej epoki (czy tylko z owej epoki?), wychodząc za mąż spodziewała się życia pełnego „łaski”. Tymczasem spotykały ją trudny i cierpienia, związane choćby ze śmiercią dzieci – rzeczą bardzo powszechną przy ówczesnym niskim stanie medycyny. W dawnych społeczeństwach kobiety spełniały rolę podrzędną – przyuczane były do posłuszeństwa wobec mężczyzn i usługiwania im. Tym bardziej istotne było owo zestawienie Matki Boskiej ze zwykłą kobietą – zostawała ona bowiem w ten sposób niejako uświęcona.

Zupełnie inny wizerunek Matki Boskiej przedstawia „Bogurodzica”. Tutaj Maria jest postacią triumfującą, „gospodziną” Boga, Pana wszechświata i dawcy łask. Może ona wyprosić u swojego syna, by wsparł modlących się ludzi – ma więc wielką moc, ale zarazem jest postacią odległą, niezrozumiałą.

Wizerunek Matki Boskiej w „Lamencie świętokrzyskim” mocno kontrastuje z tym, przedstawionym w „Bogurodzicy”. W pierwszym utworze Maria ukazana została jako zwykła kobieta, cierpiąca, zmagająca się z bólem. W „Bogurodzicy” jest ona gospodynią władającego wszechświatem Chrystusa – postacią potężną, ale też odległą od żyjącego na ziemi człowieka. Z pewnością trudniej było się zwykłej kobiecie, matce utożsamić z taką Matką.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Opis bitwy pod Grunwaldem w „Krzyżakach”...

Bitwa pod Grunwaldem jedno z największych starć w historii średniowiecznej Europy w czasie którego zgodnie ze źródłami stanęły naprzeciwko siebie składająca...

„Don Kichot” jako parodia eposu...

Bohater powieści Miguela de Cervantesa jest kastylijskim szlachcicem rozmiłowanym w eposach rycerskich. Lektura kolejnych ksiąg wpędza go jednak w obłęd i zatraca on poczucie...

Horacy a Kochanowski – ich twórczość...

Jan Kochanowski był osobą świetnie wykształconą i jak każdy światły człowiek swojej epoki doskonale znał literaturę i kulturę starożytną. Do najbardziej przezeń...

Epikureizm – definicja założenia...

Definicja Epikureizm to system filozoficzny który zakładał że jednostka jest stworzona do bycia szczęśliwą. Założycielem szkoły epikurejskiej był filozof Epikur....

Krytyka wad ludzkich w twórczości...

Twórczość Ignacego Krasickiego ma charakter dydaktyczny – ten typ literatury mającej przekazać czytelnikowi prawdy moralne był skądinąd bardzo popularnych...

Pamiętniki Jana Chryzostoma Paska...

„Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska napisane zostały najprawdopodobniej w okresie pięciolecia między 1690 a 1696 r. Obejmują one wydarzenia rozgrywające się...

„Nie-boska komedia” jako dramat...

„Nie-boska komedia” Zygmunta Krasińskiego to dzieło podejmujące bardzo rozległą tematykę. W tym kontekście wyraźnie zaznacza się jego dwudzielność. Pierwsza...

„Sztuką jest umierać dla ojczyzny...

Kardynał Stefan Wyszyński należy do grona najwybitniejszych Polaków XX wieku. Uznawany był za przywódcę religijnego narodu ale również jego nieformalnego...

Paul Gauguin Skąd przychodzimy?...

Według samego Paula Gauguina najlepszym jego dziełem jest obraz „Skąd przychodzimy? Kim jesteśmy? Dokąd zmierzamy?”. Artysta spróbował w nim prześledzić...