Hobbit - opracowanie, problematyka, opisy bohaterów

Geneza

Już w czasie pierwszej wojny światowej liczący nieco ponad 20 lat Tolkien, który od dzieciństwa pasjonował się baśniami i legendami, stworzył pierwsze zręby Środziemia - fantastycznego świata ludzi, elfów, krasnoludów, hobbitów, goblinów itp. Właśnie w tym uniwersum osadzał autor historie, które opowiadał synom jako bajki na dobranoc.

Inspiracją do napisania „Hobbita” (wydanego w 1937 r.) stały się dla Tolkiena najważniejsze mity i legendy z gruntu kultur celtyckiej i germańskiej (skandynawskiej). Wśród nich wymienić można m. in. opowieści o Fafnirze (potężnym smoku strzegącym skarbu Andwariego) i jego pogromcy Sigurdzie, poemat epicki „Beowulf”. W swym dziele Tolkien wykorzystał również wspomnienia z dzieciństwa. Hobbiton stanowił bowiem literackie odbicie wiejskich okolic Birmingham, w których dorastał autor.

Czas i miejsce akcji

Akcja „Hobbita” rozgrywa się w Śródziemiu, czyli fantastycznym świecie wykreowanym przez Tolkiena. Najważniejszymi miejscami na mapie podroży głównego bohatera i jego towarzyszy są: Hobbiton (jedna z najstarszych miejscowości w Shire, krainie hobbitów), Rivendell (siedziba Elronda), Góry Mgliste (pasmo górskie mieszczące się tuż przy granicy Dzikich Krajów), Mroczna Puszcza (nieprzyjazny las rozciągający się za Górami Mglistymi), Jezioro Długie oraz Miasto na Jeziorze znane także jako Esgaroth (ludzka osada znajdująca się w pobliżu Samotnej Góry), miasto Dal (w czasach świetności było miastem leżącym najbliżej Samotnej Góry; zostało wyludnione po przybyciu Smauga), Samotna Góra (wzniesienie zamieszkane niegdyś przez krasnoludy, które przybyły tam z północy).

Akcja powieści opisującej przygody Bilba Bagginsa rozgrywa się w latach 2941 - 2942 Trzeciej Ery (czas Śródziemia). Opisywane wydarzenia trwają nieco ponad rok. Drużyna Bilba i Thorina opuszcza Shire w kwietniu, a tytułowy bohater powraca do domu w czerwcu następnego roku.
Warto również zaznaczyć, że w „Hobbicie” pojawiają się liczne opisy wydarzeń, które rozgrywały się przed właściwą akcją dzieła (np. przybycie Smauga do Samotnej Góry).

Problematyka

„Hobbit” jest powieścią wielowątkową, która porusza wiele ważnych i uniwersalnych zagadnień. W przygodę Bilba i jego towarzyszy wpisany jest przede wszystkim temat odwiecznej walki dobra ze złem. Autor bardzo wyraźnie zaznacza różnicę między tymi, którzy znajdują się po jasnej stronie, a tymi reprezentującymi zagładę i zniszczenie. Znajduje to odzwierciedlenie już na płaszczyźnie kreacji literackiej. Gobliny, worgi oraz inne mroczne istoty przedstawione zostały jako przerażające, budzące niechęć czytelnika. Ich świat przepełniony jest zniszczeniem i brutalnością, z niezwykłą siłą niszczą one wszystko, co piękne i wartościowe.

Kulminacyjnym momentem starcia między dobrem a złem jest Bitwa Pięciu Armii. Ludzie, krasnoludy i elfy pokonują przy pomocy orłów dowodzoną przez Bolga armię goblinów i worgów, ponosząc przy tym znaczne straty.

Już niedługo po zwycięskim starciu Bilbo obserwuje, że krajobraz ulega zmianie, staje się bardziej przyjazny. Ale zło nigdy nie zniknie, zawsze będzie czyhać gdzieś w ukryciu, aby w odpowiednim momencie ponownie uderzyć i spróbować wziąć świat w swe władanie. Dlatego tak wielkie znaczenie ma utrwalanie odpowiednich wartości oraz budowanie wzajemnego szacunku. Bo chociaż ludzie, elfy i krasnoludy znacznie się od siebie różnią i nie brakuje im powodów do waśni, to w obliczu zagrożenia potrafią zjednoczyć się i działać w imię wspólnego interesu.

Bardzo ciekawa jest również koncepcja przeznaczenia, którą w „Hobbicie” przedstawił Tolkien. Proroctwa i przepowiednie mają w Śródziemiu ogromne znaczenie. Wiara w nie daje siłę i nadzieję, pozwalając przetrwać trudne momenty i lata, a niekiedy stanowi także ostrzeżenie przed tym, co nadejdzie. Co najważniejsze - przed przeznaczeniem nie można uciec. Nie udaje się to przecież ukrytemu w swojej norce, ceniącemu wygody Bilbowi Bagginsowi. I choć jest on postacią niepozorną, sprawiającą wrażenie delikatnej i niezwykle łagodnej, to właśnie on zostaje jednym z najważniejszych bohaterów w historii Śródziemia.

Ogromne znaczenie w „Hobbicie” ma motyw wędrówki. Podróż głównego bohatera i jego towarzyszy, której celem jest Samotna Góra, często odczytywana bywa jako metafora ludzkiego losu i walki z przeszkodami oraz własnymi słabościami, jakie pojawiają się na drodze do upragnionego celu.

Bohaterowie

Bilbo Baggins - charakterystyka

Rodzina Bagginsów cieszyła się olbrzymim szacunkiem wszystkich hobbitów żyjących w Shire. Byli oni spokojni i porządni, a w każdym razie stronili od przygód. Właśnie z tej rodziny wywodził się ojciec Bilba - ułożony i stateczny Bungo. Trochę bardziej skomplikowanie wygląda rodowód głównego bohatera od strony matki, a to wszystko dlatego, że Belladona pochodziła z rodu Tuków. I choć nie można powiedzieć, że Tukowie nie cieszyli się szacunkiem, to na pewno trzeba stwierdzić, że budzili pewne podejrzenia. Nierzadko bowiem odnotowywano tajemnicze zniknięcia przedstawicieli tej rodziny.

Bilbo Baggins odziedziczył wspaniałą norę wybudowaną przez ojca dzięki pieniądzom z posagu matki i zgodnie z obyczajem Bagginsów pragnął wieść w niej spokojne oraz zupełnie zwyczajne życie hobbita. Jednak jego plan szybko runął, a wszystko za sprawą wizyty Gandalfa.

Zanim jednak czarodziej pojawił się w Hobbitonie, Bilbo z rozkoszą oddawał się typowym dla hobbita przyjemnościom. Ponieważ należał do grona bogatych mieszkańców Shire’u, dni upływały mu na leniuchowaniu, jedzeniu i paleniu fajki. Nieczęsto opuszczał on swoją norkę, nade wszystko ceniąc sobie, spokój, bezpieczeństwo i stały porządek każdego dnia.

Z jakichś powodów Gandalf dostrzegł w Bagginsie idealnego kandydata na złodzieja, który mógłby wziąć udział w wyprawie Thorina i pozostałych krasnoludów. Samą informację o dołączeniu do eskapady hobbit przyjął z niedowierzaniem. Ostatecznie jednak dołączył do Dębowej Tarczy i jego kompanów. Początki wędrówki były dla Bagginsa niezwykle trudne. Nie był on ani tak silnie zbudowany jak jego towarzysze, ani tak odważny. Co prawda w młodości często ćwiczył rzucanie do celu, ale nie było to niczym specjalnym w obliczu opanowanej przez krasnoludy sztuki władania toporem. Dlatego Bilbo często czuł się zagrożony, a w dodatku bardzo tęsknił za domem i obfitymi posiłkami.

W obliczu zagrożenia Bilbo wykazywał się niemałą odwagą i determinacją. Trafiwszy do groty Golluma, nie okazał strachu, ale zachował zimną krew i już wkrótce dołączył do znajdujących się po drugiej stronie góry towarzyszy. Ogromną rolę w zwycięstwie nad Gollumem odegrał spryt Bilba. Zadając przeciwnikowi pytanie o to, co trzyma w kieszeni, Hobbit zapewnił sobie wolność.

Jednym z przełomowych momentów w życiu Bilba Bagginsa było uśmiercenie pierwszego przeciwnika. Kierując ostrze w cielsko przerażającego pająka, hobbit najprawdopodobniej sam nie dowierzał, że zdobył się na tak heroiczny czyn. Od tego momentu Bilbo zyskał wielką pewność siebie. Najpierw samodzielnie oswobodził towarzyszy z pajęczych sieci, a później sprytnym sposobem pomógł im, gdy znaleźli się w niewoli króla elfów.

Bilbo to postać, która imponuje także inteligencją. O ile zwycięski pojedynek na zagadki mógł być w jakimś stopniu kwestią szczęścia (znalezienie przez bohatera pierścienia), o tyle sposób, w jaki poprowadził on rozmowę ze Smaugiem, może naprawdę imponować. Na początku posłużył się kilkoma pochlebstwami, a później dzielnie bronił swoich towarzyszy. W dodatku udało mu się zaobserwować słaby punkt smoka, dzięki czemu Bard mógł uśmiercić bestię.

Wybierając Bilba na członka drużyny Thorina, Gandalf nie kierował się tylko kryterium jego skuteczności. Czarodziej wiedział przede wszystkim o tym, że niewielki hobbit to istota uczciwa i ceniąca pokój. Zabierając Arcyklejnot Thraina i wręczając go Bardowi, przyczynił się Bilbo do odłożenia w czasie starcia między siłami ludzi i elfów a krasnoludami.

Bilbo Baggins to postać niezwykle barwna i interesująca. Wraz z rozwojem fabuły przechodzi on przemianę. Z miłującego wygody i pełny brzuch hobbita staje się wartościowym członkiem drużyny, który nie zawaha się zaryzykować własnego życia dla udzielenia wsparcia kompanom. Jeśli dodać do tego jego ciekawe poczucie humoru, można otrzymać naprawdę idealnego towarzysza podróży.

Gandalf - charakterystyka

Czarodziej jest postacią zagadkową, otoczoną magiczną aurą tajemnicy. Nikt nie wiedział, skąd przychodził, nikt nie wiedział, dokąd zmierzał. Jednak kiedy tylko się pojawiał, wraz z nim pojawiały się niezwykłe przygody.

Gandalf to niezwykle potężny czarownik i wojownik. Chociaż nie sprawia takiego wrażenia - jest przecież starszym mężczyzną noszącym szpiczasty kapelusz - doskonale posługuje się mieczem (to on zabił Wielkiego Goblina) i z wielką mocą ciska niszczące pociski. Przeciwników pokonuje on także dzięki sprytowi i inteligencji, czego dowiódł, doprowadzając trzy trolle do konfliktu.

Gandalf podróżuje z Bilbem i krasnoludami aż do Mrocznej Puszczy. W tym czasie wspiera swoich towarzyszy, niejednokrotnie ratując ich z opresji i wskazując im właściwą droge. Czarodziej jest pewny, że wyprawa zakończy się sukcesem, szczególnie mocno wierzy w Bilba. Można odnieść wrażenie, że to on zachęca hobbita do odważniejszego udziału w przedsięwzięciu, stając się jak gdyby jego nauczycielem.

Czarodziej jest postacią obdarzoną niezwykłą mądrością. Środziemie nie miało przed Gandalfem żadnych tajemnic. Przenikliwość jego umysłu pozwała mu z łatwością przewidywać posunięcia wroga, a także planować trasę przyjaciół. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że Gandalf starał się nie podawać swoim towarzyszom gotowych rozwiązań. O wiele bardziej cenił ich sukcesy, gdy osiągali je oni sami.

O wielkiej roli, jaką Gandalf odgrywał w Śródziemiu, może świadczyć fakt, że brał udział w wiecu czarodziejów, w czasie którego ustalono, że należy przepędzić złego czarnoksiężnika mieszkającego na skraju Mrocznej Puszczy. Gandalf cieszył się również szacunkiem Elronda, Beorna, króla leśnych elfów.

Niepozorny czarodziej w spiczastym kapeluszu i czarnych butach to postać wyjątkowa i budząca niezwykłe zainteresowanie czytelnika. Śledząc jego działania, można odnieść wrażenie, że zaplanował on całą podroż Bilba i krasnoludów, aby doprowadzić do Bitwy Pięciu Armii oraz wsunąć na palec hobbita niezwykły pierścień, który w przyszłości pozwoli zwyciężyć siły zła.

Pozostali bohaterowie

Thorin Dębowa Tarcza

Thorin był synem Thraina, wnukiem Throra, Króla pod Górą. Ten dostojny, ogromny krasnolud nosił błękitny kaptur oraz z dumą dzierżył „Orkista”, czyli miecz zwany „Pogromcą goblinów”.

Dębowa tarcza cieszył się ogromnym szacunkiem i uznaniem pozostałych krasnoludów. Towarzysze wypełniali jego rozkazy bez szemrania i gotowi byli poświęcić dlań wszystko.

Rozsądny, odważny i nieustraszony w walce Thorin przeszedł przemianę, gdy udało mu się zdobyć strzeżone przez Smauga złoto. Blask kosztowności zupełnie zaślepił krasnoluda, który przestał zważać na to co niematerialne. W akcie gniewu omal nie zabił on Bilba, a w swej pysze prawie doprowadził do eskalacji konfliktu krasnoludów z ludźmi i elfami.

Thorin Dębowa Tarcza zginął w Bitwie Pięciu Armii. Został pochowany jako bohater.

Dwalin

Potężny i silny krasnolud, brat Balina.

Balin

To stary krasnolud, którego znakiem rozpoznawczym był czerwony kaptur. Bardzo zaprzyjaźnił się z Bilbem, imponował zarówno rozwagą, jak i odwagą.

Kili i Fili

Ich niebieskie kaptury były nierozłączne. Przyjaciele liczyli sobie o pięć dekad mniej niż pozostałe krasnoludy, dlatego zawsze chętnie garnęli się do walki. Zginęli w czasie Bitwy Pięciu Armii, ochraniając Thorina.

Bombur

Najgrubszy i najbardziej niezdarny spośród wszystkich krasnoludów. Bardzo cenił sobie dobre posiłki.

Dori, Nori, Oin, Gloin, Bifur oraz Bofur

Pozostali członkowie drużyny Thorina niewiele różnili się od innych krasnoludów (poza sposobem uczesania brody i kolorem kaptura). Wszyscy lubowali się w wojnie i pieśniach, a nadzwyczajnie kochali klejnoty i kosztowności.

Elrond

Gospodarz Ostatniego Przyjaznego Domu, który mieścił się w Rivendell, przywódca elfów i dawnych bohaterów. Elrond był nie tylko wspaniałomyślnym władcą i wielkim wojownikiem, ale także elfem obdarzonym szczególną wiedzą. Doskonale znał prastare runy, z pamięci cytował przepowiednie i proroctwa oraz pamiętał najważniejsze momenty z historii Śródziemia. Był więc nieocenionym sojusznikiem sił dobra.

Beorn

Potężnie zbudowany człowiek o bujnej czarnej brodzie i niezwykle gęstej czuprynie. Swe umięśnione ciało ubierał w luźną szatę.

Niewielu wiedziało, kim tak naprawdę jest Beorn. Niektórzy uważali go za potomka niedźwiedzi żyjących niegdyś w górach, inni twierdzili zaś, że wywodził się on z pierwszych ludzi. Z pewnością potrafił przybierać zwierzęcą formę (niedźwiedzia), stając się niezwykle groźnym wojownikiem.

Beorn niechętnie przyjmował gości. Zbyt wiele miał tajemnic, by pozwolić obcym kręcić się w jego gospodarstwie. Gandalf, Bilbo oraz oddział Thorina trafili do niego tylko dlatego, że czarodziej znał Radagasta, przyjaciela Beorna.

Właściciel mieszczącego się w środku lasu domostwa żył w pełnej zgodzie z naturą. Szanował zwierzęta i zawsze je wspierał, za co one także odwdzięczały się mu pomocą (np. pomagały w gospodarstwie).

Beorn odegrał niezwykle ważną rolę w czasie Bitwy Pięciu Armii. To on straszliwym ciosem uśmiercił Bolga, przywódcę goblinów, przechylając szalę zwycięstwa na stronę sił dobra. W dowód uznania wkrótce został ogłoszony władcą terytorium rozciągającego się między Mglistymi Górami a Mroczną Puszczą.

Gollum

Bilbo natknął się na Golluma w jednej z najciemniejszych i najgłębszych jaskiń znajdujących się w paśmie Gór Mglistych. Narrator powieści nie wiedział dokładnie, skąd Gollum wziął się w Górach Mglistych. Faktem pozostawało jednak to, że stworzenie zajęło grotę, wewnątrz której znajdował się staw - źródło jego pożywienia.Gollum żył w samotności, wypatrując swymi wyłupiastymi oczyma ryb. Jego jedynym towarzyszem był pierścień, do którego zwracał się mój ssskarbie. Dzięki magicznej mocy tego przedmiotu mieszkaniec skalnej groty mógł polować na gobliny, których mięso bardzo sobie cenił.

W czasie spotkania z Gollumem Bilbo znajdował się w naprawdę trudnej sytuacji. Ukrywające się w mroku stworzenie zaproponowało hobbitowi grę w zagadki. Sposób, w jaki Gollum zwracał się do Bagginsa, pozwala wysunąć wnioski, że bardzo brakowało mu towarzystwa, a samotność dość znacznie rozszczepiła jego jaźń.

Drapieżna istota stała się dla tytułowego bohatera prawdziwym zagrożeniem w momencie, gdy uświadomiła sobie, że to właśnie hobbit jest w posiadaniu należącego do niej pierścienia. Mając świadomość utraty drogocennego przedmiotu, być może jedynego łącznika z jego dawnym życiem, Gollum wpadł we wściekłość. Baginsa uratować mogło wyłącznie wsunięcie pierścienia na palec.

Smaug

Potężny smok, który przybył do Samotnej Góry, zwiedziawszy się o ogromnych bogactwach gromadzonych tam przez krasnoludy. Brutalnie zagarnął dla siebie przyległe do Samotnej Góry terytoria, bezlitośnie mordując krasnoludy i ludzi mieszkających w pobliskich miasteczkach.

Smaug był istotą okrutną i bezlitosną. Można odnieść wrażenie, że zabijał i niszczył dla rozrywki, a cierpienie i przerażenie ofiar sprawiały mu radość. W jego mrocznym sercu nie było miejsca na pozytywne wartości i uczucia. Nade wszystko miłował on skarby, lubił także słuchać komplementów wychwalających jego wielkość i potęgę.

Okrutnego smoka zgubiła nadmierna pewność siebie. Zginął ugodzony celnym strzałem Barda, który poznał słaby punkt smoka dzięki staremu drozdowi.

Bard

Potomek Giriona, władca miasta Dal. Był to szlachetny i niezwykle odważny człowiek, który ze względu na swe ponure oblicze nie miał wielu przyjaciół.

W boju wykazywał się determinacją i rozsądkiem, a jako dowódca imponował spokojem i cierpliwością. Długo pertraktował z Thorinem, chcąc uniknąć zbędnego rozlewu krwi. Jego największym marzeniem była odbudowa miasta Dal, co zakończył ostatecznym sukcesem.

Dain

Przywódca krasnoludów z Żelaznych Wzgórz, kuzyn Thorina. Zostawszy Królem pod Góra, nie popełnił błędu Dębowej Tarczy i nie pozwolił bogactwom, aby pozbawiły go zdrowego osądu rzeczywistości.

Król leśnych elfów

Uwięził Thorina i jego towarzyszy, ponieważ nie chcieli oni wyjawić mu prawdziwego celu swej wyprawy. Lubił nadużywać swej władzy (chciał zbudować prawdziwą potęgę) i miłował się w skarbach. Pomimo wielu różnic potrafił utworzyć sojusz z ludźmi, zaakceptował także krasnoludy.

Władca Orłów

Skrzydlaty sojusznik sił dobra, przyjaciel Gandalfa. Dwukrotnie przychodzi bohaterom z pomocą - za pierwszym razem ratując ich przed worgami, za drugim wspierając ich w Bitwie Pięciu Armii.