W Pieśni XIV („Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie”) Jan Kochanowski odnosi się do spraw publicznych, państwowych. Był to wątek częsty w jego twórczości, a sama pieśń stanowi również fragment dramatu „Odprawa posłów greckich”, gdzie jest wykonywana przez chór (Chorus).
Pień skierowana jest do władców i osób sprawujących funkcje publiczne. Poeta już na początku przestrzega:
Wy, którzy pospolitą rzeczą władacie,
A ludzką sprawiedliwość w ręku trzymacie;
Wy, mówię, którym ludzi paść poruczono
I zwierzchności nad stadem Bożym zwierzono,
Miejcie to przed oczyma zawżdy swojemi,
Żeście miejsca zasiedli Boże na ziemi,
Z którego macie nie tak swe własne rzeczy
Jako wszytek ludzki mieć rodzaj na pieczy.
Przez całe wieki uznawano, iż władcy zostali posadzeni na tronach przez samego Boga. Święty Paweł pisał: Nie ma bowiem władzy, która by nie pochodziła od Boga, a te, które są, zostały ustanowione przez Boga. Kto więc przeciwstawia się władzy - przeciwstawia się porządkowi Bożemu. (Rz13,1-2).
W niektórych przypadkach aż do XX wieku królów i panujących określano, jako rządzących „z bożej łaski” (Dei Gratia). Kochanowski przypomina jednak, iż wysokie stanowisko łączy się również z wielką, olbrzymią odpowiedzialnością. Władzę otrzymali od Boga nie po to, by czerpać z niej korzyści, ale by przyczyniać się do dobra ludzi. Źli władcy mają nad sobą sędziego, którego nie da się przekupić – samego Boga właśnie. Dla niego nie ma znaczenia, czy ktoś jest szlachcicem, magnatem, czy też zwykłym chłopem:
Nie bierze ten Pan darów ani sie pyta,
Jesli kto chłop czyli sie grofem poczyta;
W siermiędze li go widzi, w złotych li głowach,
Jesli namniej przewinił, być mu w okowach.
Poeta zwraca uwagę, iż grzech człowieka prywatnego jest mniejszy niż zło, uczynione w trakcie pełnienia służby publicznej. Tym pierwszym czyni się krzywdę samemu sobie, to drugie zaś nieść może zagładę niezliczonym rzeszom:
Przełożonych występki miasta zgubiły
I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.
Utwór Jana Kochanowskiego to nadal aktualna refleksja o odpowiedzialności związanej z władzą i potęgą.
Forma utworu (kilka informacji):
- dwunastozgłoskowiec
- rymy parzyste(aabb)
- epitet, apostrofa, powtórzenie