Jan Kochanowski

Urodzony w 1530 roku Jan Kochanowski herbu Korwin uznawany jest za jednego z najważniejszych polskich twórców renesansowych. Wybitność tego autora przekracza zresztą skalę samej Polski. Według Czesława Miłosza „aż do początku dziewiętnastego wieku najwybitniejszym słowiańskim poetą był niewątpliwie Jan Kochanowski”.

W pismach Kochanowskiego znajduje się stosunkowo niewiele uwag o charakterze autobiograficznym. Mimo to posiadamy nieco informacji dotyczących jego życiorysu. Urodził się w rodzinie średniozamożnego szlachcica, jako jedno z jedenaściorga dzieci. Mimo owych ograniczeń materialnych, sfinansowano Janowi znakomitą edukację. W wieku 14 lat rozpoczął studia na Uniwersytecie Krakowskim, w późniejszych zaś latach podróżował po wielu krajach Europy, uczęszczając na wykłady w tamtejszych ośrodkach. Przebywał między innymi w Prusach (Królewiec), Włoszech (Padwa) oraz Francji. Jak wypadało prawdziwemu człowiekowi renesansu, opanował doskonale łacinę i grekę i poznał klasyczną poezję pisaną w tych językach. Łacina też, obok polskiego, będzie jednym z dwóch języków jego własnej twórczości.

W 1559 Kochanowski osiadł ponownie na terenach Rzeczpospolitej. Przez pewien czas sprawował funkcję sekretarza króla Zygmunta Augusta, zastanawiał się także nad wstąpieniem do stanu duchownego. Dzięki temu mógłby objąć zamożne posiadłości kościelne – w tym okresie stanowiło to częstą przyczynę decyzji o służbie Kościołowi i należało do normalnych ścieżek kariery dla szlachcica. Ostatecznie Kochanowski zrezygnował ze światowego życia i osiadł w majątku w Czarnolesie, gdzie poświęcił się literaturze i życiu rodzinnemu.

Rok 1578 przynosi wystawienie oraz późniejszy druk „Odprawy posłów greckich” – dramatu opartego na ukochanych przez Kochanowskiego motywach antycznych. Motywy te służyły do wyrażenia prawd o współczesnych autorowi sprawach politycznych.

W 1579 ukazuje się „Psałterz Dawidów”, poetycki przekład biblijnej Księgi Psalmów. Według Adama Mickiewicza przekład ten „jest natchniony, szlachetny, jest jasny i przejrzysty w swym stylu, jego tok poetycki jest śmiały, jego postawa swobodna i dumna nosi piękno jakiej wielkości, kapłańskiej dostojności”.

W 1584 wydany zostaje tom „Fraszki”, zawierający serię utworów w dowcipny, często rubaszny sposób komentujących świat i ludzi wokoło poety.

Do najwybitniejszych dzieł Kochanowskiego zaliczają się niewątpliwie „Treny” (1580), cykl dziewiętnastu utworów poświęconych zmarłej córce. Pod pewnymi względami „Treny” są unikatem w skali europejskiej. Zadziwia między innymi niezwykłe w owej epoce podejście do śmierci dziecka – z powodu wysokiej śmiertelności, człowiek owych czasów nie przywiązywał zbyt dużej uwagi do odejścia kilkulatka. Wpisywało się to w zwyczajny tok życia. Kochanowski reaguje jednak rozpaczą z powodu skonania dwuletniej Urszuli. Rozpacz ta jest puntem wyjścia do refleksji nad życiem, stoicyzmem oraz relacją z Bogiem.

Jan Kochanowski umiera w 1584 roku w Lublinie. Do jego utworów przez stulecia odnosili się w swojej twórczości polscy poeci – m.in. Józef Wittlin, Władysław Broniewski, Bolesław Leśmian, czy Marian Hemar. Próbą zrozumienia postawy autora „Trenów” jest piosenka Jacka Kaczmarskiego „Jan Kochanowski”.