Zofia Kossak-Szczucka – biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

Zofia Kossak–Szczucka – wybitna polska powieściopisarka, współzałożycielka tajnych organizacji: Frontu Odrodzenia Polski oraz Rady Pomocy Żydom Żegota. Urodziła się 10 sierpnia 1889 r. w Kośminie. Zmarła natomiast 9 kwietnia 1968 r. w Bielsku–Białej.

Pochodziła ze znanej i szanowanej rodziny malarskiej. Była wnuczką Juliusza Kossaka, córką Tadeusza Kossaka, kuzynką Magdaleny Samozwaniec i poetki Marii Pawlikowskiej – Jasnorzewskiej.

Lata dzieciństwa spędziła na Lubelszczyźnie i Wołyniu i początkowo pobierała indywidulane nauki w domu rodzinnym. Począwszy od 1906 r. pracowała jako nauczycielka w Warszawie. Od najmłodszych lat przejawiała zainteresowanie sztuką i malarstwem, stąd nie dziwi fakt, że zdecydowała się na studia wyższe w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych – lata 1912 - 1913 (później kontynuowała studia na Uniwersytecie w Genewie).

W 1915 r. wyszła za mąż za Stefana Szczuckiego i zamieszkała z nim na Wołyniu, gdzie przyszedł na świat ich pierwszy syn – Juliusz, a rok później również i drugi – Tadeusz. Rok 1917 był to niewątpliwie czas burzliwych wystąpień chłopskich, a także najazdu bolszewików, czego świadkiem była sama Szczucka. Wspomnienia z tamtego okresu zawarte w utworze „Pożoga” (1922 r.) okazały się właściwym debiutem literackim pisarki.

Niestety w 1921 r. jej mąż zmarł, dlatego pisarka przeniosła się z synami do rodziców i zamieszkała we wsi Górki Wielkie, na Śląsku Cieszyńskim. 14 kwietnia 1925 r. ponownie wyszła za mąż – tym razem za oficera WP Zygmunta Szatkowskiego (miała z nim syna Witolda, a także córkę Annę).

Podczas II wojny światowej prowadziła ożywioną działalność konspiracyjną, a także udzielała się charytatywnie i pomagała potrzebującym. Społeczeństwo chcąc się odwdzięczyć za jej zaangażowanie, powołało ją na przywódcę Frontu Odrodzenia Polski (artystka współpracowała też z podziemną grupa Unia). Zofia Kossak współredagowała też konspiracyjne pismo „Polska żyje” i była jedną z założycielek Rady Pomocy Żydom Żegota. Była nawet autorką protestu, w którym zwracała uwagę społeczeństwa na tragizm życia osób tej narodowości. Za jej aktywną działalność na tym polu uhonorowano ją medalem „Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata”. Jej głównym celem była walka o odzyskanie ojczyzny, przeciwdziałanie zaborcom, a także poprawa warunków życia osób pochodzenia żydowskiego. Społeczeństwo szanowało ją za odważne głoszenie poglądów i stawanie w obronie pokrzywdzonych i prześladowanych.

Niestety w 1943 r. Zofia Kossak została aresztowana przez władze niemieckie i trafiła do obozu w Oświęcimiu, a potem do Pawiaka. Skazano ją na śmierć, jednak dzięki pomocy władz podziemia została uwolniona w końcu lipca 1944 r. Potem wzięła też czynny udział w powstaniu warszawskim.

Zaraz po wojnie została wysłana do Londynu z misją Polskiego Czerwonego Krzyża i pozostawała tu przez dwanaście lat. Po powrocie do kraju ponownie zamieszkała w Górkach Wielkich i znów prowadziła intensywną działalność społeczną i kulturalną, współpracując z licznymi wydawnictwami i czasopismami. Publikowała wówczas swe artykuły głownie w prasie katolickiej. Praca społecznika nie przeszkadzała jej w kontynuowaniu działalności pisarskiej. Jej utwory wyróżniały się zwłaszcza barwnym obrazowaniem rzeczywistości i wieloma walorami poznawczymi, stąd znajdywały uznanie również wśród dzieci i młodzieży. W 1964 r. podpisała List 34 zawierający protest pisarzy przeciwko ograniczeniom swobody wypowiedzi.

Po wojnie pisarka otrzymała za swoją działalność liczne odznaczenia m. in. nagrodę literacką województwa śląskiego (1932 r.), Złoty Wawrzyn Akademicki Polskiej Akademii Literatury (1936 r.), a także Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski i Wielki Krzyż Zasługi.

Zofia Kossak – Szczucka zmarła 9 kwietnia 1968 r. w Bielsku – Białej. Pochowana jednak została na cmentarzu parafialnym w Górkach Wielkich.

Charakterystyka twórczości

Zofia Kossak – Szczucka debiutowała podczas prowadzenia działalności konspiracyjnej, publikując swe utwory w nielegalnych gazetach. Jej utwory szybko podbijały serca czytelników, budząc w nich coraz większe uznanie dla kunsztu artystki. Czytelnicy przyjmowali je z wielkim entuzjazmem.

Właściwym jej debiutem była „Pożoga” z 1922 r., którą przetłumaczono na język angielski w 1927 r. (tytuł ang. „The Blaze”). Potem „Pożoga” ukazała się też w językach: francuskim, japońskim oraz węgierskim.

Inne znane utwory pisarki to:

- „Bez oręża”,
- „Bursztyny”,
- „Gród nad jeziorem”,
- „Dzień dzisiejszy”,
- „Krzyżowcy”,
- „Purpurowy szlak”,
- „Z miłości”,
- „Kłopoty Kacperka góreckiego skrzata”,
- „Legnickie pole”,
- „Króla trędowatego”,
- „Złota wolność”,
- „Das Antlitz der Mutter”.
Zofii Kossak – Szczuckiej zostały również poświęcone dwa filmy dokumentalne: „W góreckim domku ogrodnika” (2002 r.) oraz „W cieniu zapomnienia” (2006 r.).