Unikalne i sprawdzone teksty

Jan Andrzej Morsztyn - biografia i charakterystyka twórczości

Biografia

Jan Andrzej Morsztyn przyszedł na świat 24 czerwca 1621 r. w okolicach Krakowa (w Raciborsku lub Wiśniczu). Należał do zamożnej rodziny szlacheckiej herbu Leliwa i wyznania kalwińskiego, której korzenie sięgały niemieckiego mieszczaństwa. Jego ojciec najprawdopodobniej pełnił wysokie funkcje, będąc m. in. oficjalistą zamku w Wiśniczu.

W młodości Jan Andrzej Morsztyn zdobył wykształcenie na holenderskim uniwersytecie w Lejdzie, a następnie uzupełnił je doświadczeniem zgromadzonym w czasie licznych podróży, jakie odbywał po Włoszech i Francji. Po powrocie do ojczyzny związał się z jednym z najbardziej wpływowych rodów w Rzeczypospolitej – Lubomirskimi. Dzięki nawiązanym wówczas kontaktom zbliżył się do dworu. W 1656 r. został sekretarzem króla Jana Kazimierza Wazy. Już 2 lata później zyskał godność referendarza koronnego, a w 1668 mianowano go podskarbim wielkim koronnym. W okresie tym Morsztyn uczestniczył w wielu misjach dyplomatycznych, o czym świadczyć może fakt, iż złożył podpis m. in. pod traktatem pokojowym zawartym w Oliwie.

W 1659 Jan Andrzej Morsztyn poślubił córkę pułkownika Henryka Gordona i damę dworu Marii Ludwiki Gonzagi – Katarzynę – przechodząc przy tym na katolicyzm. Para doczekała się czworga dzieci, które poślubiły przedstawicieli najważniejszych rodów arystokratycznych ówczesnej Europy (Morsztyn był pradziadem Stanisława Augusta Poniatowskiego).

Po abdykacji Jana Kazimierza Wazy Morsztyn popierał francuskiego kandydata do polskiego tronu – Ludwika Bourbona (Kondeusza Wielkiego). W czasie elekcji głosował jednak na Michała Korybuta Wiśniowieckiego, a następnie, po śmierci władcy, na Jana Sobieskiego. Właśnie za panowania zwycięzcy spod Wiednia Morsztyn zawiązał spisek detronizacyjny, działając w porozumieniu z francuskim władcą – Ludwikiem XIV. Potajemne knowania zostały wykryte, a przeciw Morsztynowi rozpoczęto postępowanie sądowe. Pomimo zapewnień o pozostaniu w ojczyźnie, wyjechał on do Francji, gdzie pełnił funkcję sekretarza Ludwika XIV. Tam też zmarł – 8 stycznia 1693 r. w Paryżu.

Charakterystyka twórczości

Jan Andrzej Morsztyn był przede wszystkim politykiem. To właśnie tej formie działalności poświęcał najwięcej energii, traktując twórczość poetycką jako dodatek i rozrywkę. Dzięki dobremu wykształceniu, znajomości języków i obyciu w dworskich środowiskach miał on dostęp do utworów zagranicznych pisarzy i poetów, na których w dużej mierze bazował, pisząc własne dzieła.

Jedną z najważniejszych inspiracji Morsztyna był włoski poeta – Giambattista Marino, czyli czołowy przedstawiciel włoskiego baroku. Wywodzący się od niego marinizm (nurt w poezji) charakteryzuje się zamiłowaniem do wyszukanych, złożonych, zaskakujących i wirtuozerskich form oraz sensualizmem i zmysłowością. Obok Mariniego jako wzorce polskiego poety czasu baroku wymienić można także twórców antycznych i Kochanowskiego.

Twórczość Jana Andrzeja Morsztyna była zatem daleka od metafizyczności charakterystycznej np. dla Szarzyńskiego. Był to poeta dworski, toteż tematyka jego dzieł oscylowała właśnie wokół tego typu zagadnień. Wiele miejsca w jego dorobku zajmują także erotyki. Oryginalność poezji Morsztyna wynika głównie z faktu, iż doskonale operował on językiem, tworzył interesujące i niebanalne koncepty oraz posługiwał się zaskakującymi puentami. Co ciekawe, rzadko poruszał on tematy polityczne, a jeśli już, to głównie krytycznie wypowiadał się o szlachcie. Niewielka część jego tekstów dotyka także religii.

Dzieła Morsztyna nie były publikowane za jego życia. Wiadomo jednak, że autor nie pisał ich do szuflady i często je recytowano. Szerszej publice jego utwory zaprezentowano dopiero w XIX i XX w. Wcześniej, bo pod koniec XVII stulecia, wydano przekłady autorstwa Morsztyna – m. in. „Cyda” Pierre’a Corneille’a i tłumaczenia dzieł Torquata Tassa.

Dzisiaj Jan Andrzej Morsztyn zaliczany jest do grona najwybitniejszych poetów polskiego baroku. Jego charakterystyczna i rozpoznawalna twórczość wciąż stanowi źródło inspiracji i punkt odniesienia dla kolejnych twórców.

Najważniejsze dzieła:

„Kanikuła albo Psia gwiazda” (zbiór utworów erotycznych wzorowanych w dużej mierze na Marinim), „Lutnia” (zbiór 210 wierszy napisanych do 1661 r.), „Pospolite ruszenie 1649” (utwór poetycki o tematyce politycznej), „Do trupa” (kunsztowny sonet porównujący silne uczucie ze śmiercią) itp.

Rozwiń więcej
Jan Andrzej Morsztyn - portret pędzla Hyacinthe'a Rigaud z 1690 r.

Losowe tematy

Mark Twain - biografia i charakterystyka...

Mark Twain uznawany jest powszechnie za jednego z ojców literatury amerykańskiej. Pamiętać należy że Stany Zjednoczone Ameryki powstały dopiero w XVIII wieku i musiało...

Ewa Chotomska – biografia i charakterystyka...

Biografia Ewa Chotomska – polska pisarka i scenarzystka znana przede wszystkim jako autorka literatury dziecięcej a także tekstów piosenek dla dzieci; córka...

Eric Knight – biografia i charakterystyka...

Biografia Eric Knight – amerykański pisarz angielskiego pochodzenia; światowy rozgłos zapewniła mu powieść „Lassie wróć!”. Urodził się 10 kwietnia...

Michael Ende – biografia i charakterystyka...

Biografia i charakterystyka twórczości Michael Ende – niemiecki pisarz literatury dziecięcej i młodzieżowej. Urodził się 12 listopada 1929 r. w Garmisch-Partenkirchen...

Eliza Orzeszkowa - biografia i charakterystyka...

Biografia Eliza Orzeszkowa z domu Pawłowska urodziła się 6 czerwca 1841. Zamieszkiwała Mikołowszczyzne położoną koło Grodna. Pochodząca z zamożnej rodziny kobieta...

Jan Parandowski - biografia i charakterystyka...

Życiorys Urodzony 11 maja 1895 roku we Lwowie twórca który na koncie miał między innymi eseje tłumaczenia oraz powieści. Debiutował w wieku zaledwie osiemnastu...

Mikołaj Sęp-Szarzyński - biografia...

Biografia Mikołaj Sęp-Szarzyński powszechnie uznawany jest za obok Jana Kochanowskiego najwybitniejszego twórcę staropolskiej literatury. Okres jego aktywności przypadł...

Antoni Czechow - biografia i charakterystyka...

Biografia Wybitny dramaturg rosyjskiego pochodzenia który na świat przyszedł w Taganrogu. Urodzony w styczniu 1860 roku dorastał w ubogiej rodzinie. Początkowo jego...

Ludwik Jerzy Kern – biografia...

Biografia Ludwik Jerzy Kern – polski poeta dziennikarz i satyryk. Urodził się w Łodzi 29 grudnia 1920 r. Zmarł 29 października 2010 r. w Krakowie. Znany jest przede...