Napisany przez Jana Andrzeja Morsztyna epigramat „Niestatek [Prędzej kto wiatr]” znalazł się w pierwszej księdze zbioru poetyckiego „Lutnia”, który ostatecznie skomponowany został w 1661 r. Jest to dzieło charakterystyczne dla twórczości polskiego przedstawiciela nurtu barokowej poezji dworskiej – podejmuje ono temat miłości i kobiety, czyniąc to w sposób oparty na przemyślanym koncepcie.
Analiza
Utwór ma budowę stychiczną, składa się z szesnastu wersów napisanych trzynastozgłoskowcem ze średniówką po 7 sylabie. Układ rymów jest regularny – parzysty (aa bb cc itd.). Jest to przykład liryki pośredniej, opisowej (podmiot liryczny nie ujawnia się, „zasłania go” opis zjawisk).
Warstwa stylistyczna epigramatu cechuje się zróżnicowaniem. Przede wszystkim widoczne są anafory (słowo prędzej) rozpoczynające kolejne wersy. Ważne są także antytezy podkreślające niemożliwość wyliczanych kolejno zjawisk (np. Prędzej niemy zaśpiewa). Obok nich pojawiają się także epitety (morze burzliwe) oraz przerzutnie (np. Prędzej kto wiatr w wór zamknie, prędzej i promieni / Słonecznych).
Koncept utworu opiera się na wyliczeniu zjawisk niemożliwych, które w ostatnim wersie, będącym zarazem puentą, zestawione jest z wydarzeniem zupełnie przeciwnym, potencjalnie możliwym (taka konstrukcja nazywana jest ikonem). Jego istota tkwi w ukazaniu rozbieżności i wskazaniu, że, przynajmniej w mniemaniu podmiotu lirycznego, to ostatnie jest znacznie mniej prawdopodobne.
Interpretacja
„Niestatek [Prędzej kto wiatr]” to wiersz doskonale budujący napięcie. Kolejne wyliczenia tworzą nastrój niecierpliwej refleksji, wciąż odsuwając rozstrzygnięcie. Każdy z czynów zupełnie niemożliwych (np. morze burzliwe groźbą uspokoi) poprzedzony zostaje słowem prędzej, co sugeruje istnienie zjawiska zupełnie niewyobrażalnego, którym, co ciekawe, okazuje się stateczność kobiet. Ta zabawna i konfundująca puenta stanowi zarazem główne źródło informacji o podmiocie lirycznym. Na jej podstawie można domyślać się, iż jest to postać doświadczona w tych relacjach, być może kiedyś skrzywdzona. Dlatego wysuwa wobec kobiet oskarżenie o tytułowy brak stateczności.
Forma utworu, jego treść i zręczny koncept nasuwają są typowe dla barokowego marinizmu. Zgodnie z tym nurtem poetyckim kluczem do sukcesu było zszokować odbiorcę, skłonić go do refleksji. Polskiemu poecie niewątpliwie udało się zrealizować ten zamysł, ukazując zarazem swój na poły żartobliwy, na poły poważny problem.
Geneza „Iliadzie” przypisuje się autorstwo Homera mimo iż jest to kwestia sporna. Jest ona prawdopodobnie dziełem które poprzedza „Odyseję”...
Autorstwo i czas powstania Utwór o incipicie „Posłuchajcie bracia miła...” znany też pod tytułami: „Lament (Plankt) świętokrzyski” oraz „Żale...
Bohaterem bajki Ignacego Krasickiego „Pan i pies” jest tytułowe zwierzę. Sam właściciel nie pojawia się bezpośrednio w utworze dowiadujemy się tylko o jego...
Księga I. Mór. Gniew. Gniew Achillesa który wywołany jest sporem z królem Agamemnonem naczelnym wodzem wyprawy wojsk achajskich przeciwko Troi to główny...
„Gawęda o miłości ziemi ojczystej” Wisławy Szymborskiej to wiersz należący do liryki patriotycznej. Poetka wyraża w nim zachwyt nad pięknem rodzinnego kraju...
Streszczenie Królestwo niebieskiego porównane jest do człowieka który siał dobre nasiona. Jednakże w nocy jego nieprzyjaciel nasiał chwastów pomiędzy...
Geneza czas i miejsce akcji Powieść ukazała się w roku 1911 wcześniej publikowana była w odcinkach na łamach prasy. Czas akcji przedstawionej w utworze to lata 1884 –...
Geneza „Kolumbowie rocznik 20” to najsłynniejsza z powieści Romana Bratnego. Dzieło to doczekało się w swoim czasie statusu kultowego i dało nazwę całemu...
Wiesz Franciszka Karpińskiego „Do Justyny. Tęskność na wiosnę” należy do najbardziej znanych przykładów polskiej XVIII-wiecznej liryki miłosnej. W...
