Napisany przez Jana Andrzeja Morsztyna epigramat „Niestatek [Prędzej kto wiatr]” znalazł się w pierwszej księdze zbioru poetyckiego „Lutnia”, który ostatecznie skomponowany został w 1661 r. Jest to dzieło charakterystyczne dla twórczości polskiego przedstawiciela nurtu barokowej poezji dworskiej – podejmuje ono temat miłości i kobiety, czyniąc to w sposób oparty na przemyślanym koncepcie.
Analiza
Utwór ma budowę stychiczną, składa się z szesnastu wersów napisanych trzynastozgłoskowcem ze średniówką po 7 sylabie. Układ rymów jest regularny – parzysty (aa bb cc itd.). Jest to przykład liryki pośredniej, opisowej (podmiot liryczny nie ujawnia się, „zasłania go” opis zjawisk).
Warstwa stylistyczna epigramatu cechuje się zróżnicowaniem. Przede wszystkim widoczne są anafory (słowo prędzej) rozpoczynające kolejne wersy. Ważne są także antytezy podkreślające niemożliwość wyliczanych kolejno zjawisk (np. Prędzej niemy zaśpiewa). Obok nich pojawiają się także epitety (morze burzliwe) oraz przerzutnie (np. Prędzej kto wiatr w wór zamknie, prędzej i promieni / Słonecznych).
Koncept utworu opiera się na wyliczeniu zjawisk niemożliwych, które w ostatnim wersie, będącym zarazem puentą, zestawione jest z wydarzeniem zupełnie przeciwnym, potencjalnie możliwym (taka konstrukcja nazywana jest ikonem). Jego istota tkwi w ukazaniu rozbieżności i wskazaniu, że, przynajmniej w mniemaniu podmiotu lirycznego, to ostatnie jest znacznie mniej prawdopodobne.
Interpretacja
„Niestatek [Prędzej kto wiatr]” to wiersz doskonale budujący napięcie. Kolejne wyliczenia tworzą nastrój niecierpliwej refleksji, wciąż odsuwając rozstrzygnięcie. Każdy z czynów zupełnie niemożliwych (np. morze burzliwe groźbą uspokoi) poprzedzony zostaje słowem prędzej, co sugeruje istnienie zjawiska zupełnie niewyobrażalnego, którym, co ciekawe, okazuje się stateczność kobiet. Ta zabawna i konfundująca puenta stanowi zarazem główne źródło informacji o podmiocie lirycznym. Na jej podstawie można domyślać się, iż jest to postać doświadczona w tych relacjach, być może kiedyś skrzywdzona. Dlatego wysuwa wobec kobiet oskarżenie o tytułowy brak stateczności.
Forma utworu, jego treść i zręczny koncept nasuwają są typowe dla barokowego marinizmu. Zgodnie z tym nurtem poetyckim kluczem do sukcesu było zszokować odbiorcę, skłonić go do refleksji. Polskiemu poecie niewątpliwie udało się zrealizować ten zamysł, ukazując zarazem swój na poły żartobliwy, na poły poważny problem.
Streszczenie Akcja opowieści toczy się w biednej mieścinie zwanej Zapieckiem. Mieszkańcami Zapiecka są ludzie ubodzy ale za to pracowici i obdarzeni dobrym sercem. Wśród...
Kazimiera Iłłakowiczówna napisała „Kolędę katyńską” w 1943 roku a więc niedługo po odkryciu przez Niemców w lasach katyńskich ciał kilkudziesięciu...
„Anioł Pański” Kazimierza Przerwy-Tetmajera to nastrojowy liryk o budowie melicznej. Konstrukcja utworu przypomina pieśń – wskazuje na to powtarzający...
Geneza czas i miejsce akcji Powieść ukazała się w roku 1911 wcześniej publikowana była w odcinkach na łamach prasy. Czas akcji przedstawionej w utworze to lata 1884 –...
Puddleby Doktor Jan Dolittle mieszkał na skraju niewielkiego miasteczka Puddleby. Jego dom nie był zbyt wielki ale za to otaczał go rozległy i przepiękny ogród. Doktor...
„Ze szczytu schodów” Zbigniewa Herberta to wiersz z tomu „Raport z oblężonego miasta” i jak cały zbiór został utrzymany w poetyce parabolicznej....
Geneza Ostateczna wersja „Emancypantek” ukształtowała się w roku 1903. Trzynaście lat wcześniej w „Kurierze Codziennym” ukazywała się powieść...
„Konopielka” Edwarda Redlińskiego zaczyna się opisem poranka we wsi Taplary. Poznajemy gospodarstwo Kaziuka głównego bohatera. Okazuje się że w nocy krowa...
W 1551 r. po wielkim pożarze miasta odbudowywano ratusz a wykonanie specjalnego zegara na wieżę ratuszową zlecono mistrzowi – niejakiemu Bartłomiejowi z Gubina. Ponieważ...