Twórczość poetycka Jana Andrzeja Morsztyna postrzegana jest dzisiaj jako niezwykle wartościowe zjawisko doby polskiego baroku. Doskonale wykształcony poeta – polityk zakorzenił na rodzimym gruncie nurty popularne w ówczesnej Europie. Główne źródła jego inspiracji prowadziły do Italii, gdzie narodził się marinizm, oraz Hiszpanii i Portugalii, czyli miejsca powstania konceptyzmu.
Giambattista Marino (1569 – 1625) był włoskim poetą, jednym z najważniejszych przedstawicieli tamtejszego baroku. Wśród założeń przyświecających jego twórczości dominowało przeświadczenie o konieczności zszokowania i zaskoczenia odbiorcy poprzez kunsztowną, wyrafinowaną formę, niebanalne skojarzenia i przykuwające uwagę figury retoryczne. Właśnie na kanwie jego działalności rozwinął się marinizm, czyli nurt w poezji, którego założenia pokrywały się z poglądami włoskiego poety. Warto jeszcze nadmienić, iż głównym tematem podejmowanym przez marinistów była miłość.
W twórczości Jana Andrzeja Morsztyna uwidaczniają się wpływy marinizmu. Znaczna część liryków zgromadzonych w zbiorach tego poety (dwie księgi „Lutni” powstające w okresie 1638 – 1661 oraz datowana na 1647 „Kanikuła albo Psia Gwiazda”) to erotyki. Przykuwają one uwagę nie tylko zaskakującym ujęciem tematu, ale także zmyślną, niebanalną formą. Pochodzący z „Kanikuły…” utwór „Jabłka” skrywa pochwałę kobiecej fizyczności pod zaskakującą metaforyką. Z kolei „Do panny”, czyli wiersz z tomu „Lutnia”, relacje między podmiotem lirycznym a adresatką utworu przyrównuje do wojny.
Drugą inspiracją Jana Andrzeja Morsztyna był konceptyzm, którego powstanie datowane jest na XVI stulecie. Główne założenie tego niesamowicie bogatego i złożonego nurtu (w jego ramach wyodrębnił się m. in. kultyzm, czyli prąd zwracający uwagę na kwiecistość i zaawansowanie języka) opierało się na wykorzystaniu pomysłu, czyli konceptu. Zbudowane w ten sposób zestawienie miało ukazywać zarówno związki oraz podobieństwa, jak i różnice. Sama myśl przewodnia wywodziła się z przeświadczenia, iż sztuka powinna angażować każdą sferę ludzkiej świadomości – także umysł, dla którego pożywką miały być rozbudowane, niebanalne metafory (natomiast piękno słów przypisywano oczom, zaś doskonałe brzmienie uszom).
Znaczna część wierszy Jana Andrzeja Morsztyna zawiera przemyślane koncepty, jakie pozwalały nie tylko zaskakiwać czytelnika, ale także skłaniać go do refleksji. Szczególną rolę zdaje się odgrywać ich niejednoznaczność – oprócz głównego zestawienia ważną funkcję pełniły także jego poszczególne człony, rozszerzając tym samym pole interpretacji utworu. Doskonałym przykładem takiego liryku jest powszechnie znany wiersz „O swej pannie”, w którym podmiot liryczny za pośrednictwem ikonu (zestawienia porównań i metafor) opiewa piękno tytułowej panny.
Twórczość Jana Andrzeja Morsztyna to zjawisko niebywale bogate i różnorodne. Najważniejszymi inspiracjami polskiego poety rzeczywiście były marinizm i konceptyzm, lecz czerpał on także z dorobku literatury antycznej oraz z dzieł pisarzy renesansu. Dlatego poszczególne utwory są trudne do zamknięcia w ramach jednego prądu umysłowego, gdyż stanowią raczej syntezę różnorodnych założeń, jaką Morsztyn z niesamowitą sprawnością ubrał w słowa, wykorzystując tworzywo języka polskiego.