Unikalne i sprawdzone teksty

Konceptyzm i marinizm w poezji Jana Andrzeja Morsztyna

Twórczość poetycka Jana Andrzeja Morsztyna postrzegana jest dzisiaj jako niezwykle wartościowe zjawisko doby polskiego baroku. Doskonale wykształcony poeta – polityk zakorzenił na rodzimym gruncie nurty popularne w ówczesnej Europie. Główne źródła jego inspiracji prowadziły do Italii, gdzie narodził się marinizm, oraz Hiszpanii i Portugalii, czyli miejsca powstania konceptyzmu.

Giambattista Marino (1569 – 1625) był włoskim poetą, jednym z najważniejszych przedstawicieli tamtejszego baroku. Wśród założeń przyświecających jego twórczości dominowało przeświadczenie o konieczności zszokowania i zaskoczenia odbiorcy poprzez kunsztowną, wyrafinowaną formę, niebanalne skojarzenia i przykuwające uwagę figury retoryczne. Właśnie na kanwie jego działalności rozwinął się marinizm, czyli nurt w poezji, którego założenia pokrywały się z poglądami włoskiego poety. Warto jeszcze nadmienić, iż głównym tematem podejmowanym przez marinistów była miłość.
W twórczości Jana Andrzeja Morsztyna uwidaczniają się wpływy marinizmu. Znaczna część liryków zgromadzonych w zbiorach tego poety (dwie księgi „Lutni” powstające w okresie 1638 – 1661 oraz datowana na 1647 „Kanikuła albo Psia Gwiazda”) to erotyki. Przykuwają one uwagę nie tylko zaskakującym ujęciem tematu, ale także zmyślną, niebanalną formą. Pochodzący z „Kanikuły…” utwór „Jabłka” skrywa pochwałę kobiecej fizyczności pod zaskakującą metaforyką. Z kolei „Do panny”, czyli wiersz z tomu „Lutnia”, relacje między podmiotem lirycznym a adresatką utworu przyrównuje do wojny.

Drugą inspiracją Jana Andrzeja Morsztyna był konceptyzm, którego powstanie datowane jest na XVI stulecie. Główne założenie tego niesamowicie bogatego i złożonego nurtu (w jego ramach wyodrębnił się m. in. kultyzm, czyli prąd zwracający uwagę na kwiecistość i zaawansowanie języka) opierało się na wykorzystaniu pomysłu, czyli konceptu. Zbudowane w ten sposób zestawienie miało ukazywać zarówno związki oraz podobieństwa, jak i różnice. Sama myśl przewodnia wywodziła się z przeświadczenia, iż sztuka powinna angażować każdą sferę ludzkiej świadomości – także umysł, dla którego pożywką miały być rozbudowane, niebanalne metafory (natomiast piękno słów przypisywano oczom, zaś doskonałe brzmienie uszom).

Znaczna część wierszy Jana Andrzeja Morsztyna zawiera przemyślane koncepty, jakie pozwalały nie tylko zaskakiwać czytelnika, ale także skłaniać go do refleksji. Szczególną rolę zdaje się odgrywać ich niejednoznaczność – oprócz głównego zestawienia ważną funkcję pełniły także jego poszczególne człony, rozszerzając tym samym pole interpretacji utworu. Doskonałym przykładem takiego liryku jest powszechnie znany wiersz „O swej pannie”, w którym podmiot liryczny za pośrednictwem ikonu (zestawienia porównań i metafor) opiewa piękno tytułowej panny.

Twórczość Jana Andrzeja Morsztyna to zjawisko niebywale bogate i różnorodne. Najważniejszymi inspiracjami polskiego poety rzeczywiście były marinizm i konceptyzm, lecz czerpał on także z dorobku literatury antycznej oraz z dzieł pisarzy renesansu. Dlatego poszczególne utwory są trudne do zamknięcia w ramach jednego prądu umysłowego, gdyż stanowią raczej syntezę różnorodnych założeń, jaką Morsztyn z niesamowitą sprawnością ubrał w słowa, wykorzystując tworzywo języka polskiego.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Kryzys w branży szarlatanów –...

W swojej twórczości Konstanty Ildefons Gałczyński chętnie sięgał po wątki kultury ludowej miast i miasteczek przetwarzając je jednak po swojemu. Jak pisał Czesław...

Iliada Homer - opracowanie interpretacja...

Geneza „Iliadzie” przypisuje się autorstwo Homera mimo iż jest to kwestia sporna. Jest ona prawdopodobnie dziełem które poprzedza „Odyseję”...

Wstęp do bajek - interpretacja...

Utwór Ignacego Krasickiego „Wstęp do bajek” otwiera wydany w 1779 roku tom „Bajki i przypowieści”. Wiersz ma formę wyliczenia – wymienione...

Alarm – interpretacja

Antoni Słonimski napisał wiersz „Alarm” w 1940 roku. Tematem utworu jest atak hitlerowskich Niemiec na Polskę we wrześniu 1939 roku i naloty bombowe na Warszawę....

Charakterystyka Urszulki

Według przyjętych zasad gatunku utwory żałobne poświęcano osobom znaczącym mężom stanu wodzom wybitnym duchownym. Jan Kochanowski odszedł od tej reguły. „Treny”...

Ja i moja koleżanka – charakterystyka...

Przyjaźń to jedno z najwspanialszych darów jakie człowiek może otrzymać od losu! Zgadzają się z tym najwięksi filozofowie i poeci. Ja również posiadam...

Pamiętnik z Powstania warszawskiego...

Geneza czas i miejsce akcji „Pamiętnik z powstania warszawskiego” to bodaj najbardziej znane beletrystyczne dzieło Mirona Białoszewskiego. Książka stanowi rodzaj...

Makbet jako bohater dynamiczny

Tytułowy bohater „Makbeta” Williama Szekspira z pewnością jest jedną z najbardziej wyrazistych i najlepiej nakreślonych postaci w historii literatury. W czasie...

Oda do radości - interpretacja...

„Oda do radości” (Ode „An die Freude”) Fryderyka Schillera powstała w 1785 roku opublikowana została rok później. W kolejnych wydaniach (1803...