Utwór „Niestatek [Oczy są ogień]” wszedł w skład pierwszej księgi zbioru poetyckiego „Lutnia”, którego kompletowanie poeta zakończył w 1661. Ze względu na budowę i treść zaliczyć można go do fraszek miłosnych, a więc krótkich utworów podejmujących tematykę uczucia w sposób humorystyczny i zwieńczonych wyrazistą puentą.
Analiza
Liryk składa się z zaledwie 8 wersów napisanych trzynastozgłoskowcem ze średniówką po piątej sylabie. Jest to dzieło stychiczne, a więc niepodzielone na strofy, chociaż treść sugeruje dwudzielną kompozycję. Układ rymów jest następujący: aabbaacc.
Fraszka wpisuje się w nurt liryki zwrotu do adresata, o czym świadczy apostrofa zawarta w czwartym wersie. Z kolei tematyka pozwala zaliczyć ją do liryki miłosnej.
Warstwa stylistyczna utworu zbudowana jest głównie na wyliczeniu metafor przyrównujących cechy fizyczne adresatki do różnych zjawisk i rzeczy (np. włosy pajęczyną, usta koralem). O ile pierwsze trzy wersy wartościują je pozytywnie, o tyle cztery ostatnie czynią to w sposób odwrotny. Koncept dzieła oparty jest więc na kontraście. We fraszce pojawiają się także epitety (np. szkapia kość).
Interpretacja
Trzy wersy rozpoczynające utwór przynoszą wyliczenie metaforycznych porównań, które opisują piękno adresatki komunikatu lirycznego. Obok zestawień utartych i skonwencjonalizowanych (oczy są ogień) pojawiają się także te bardziej nieoczywiste (płeć mlekiem zsiadłem). Skomponowana w ten sposób wypowiedź liryczna nie tylko opisuje piękną kobietę, ale także chwali jej przymioty, czyniąc to w sposób unaoczniający jej piękno.
Punktem przełomowym fraszki są czwarty i piąty wers, które stanowią zarazem apostrofę do adresatki, czyli nieokreślonej, lecz bliskiej podmiotowi lirycznemu kobiety: Póki mi, panno, dotrzymujesz zgody. / Jak się zwadzimy (…). Po tym fragmencie następuje ponowne wyliczenie przymiotów fizycznych, lecz tym razem porównywane są one z rzeczami i zjawiskami, jakie wartościowane są negatywnie. Zmiana punktu widzenia ściśle wiąże się ze zmianą relacji zachodzących między parą.
Wyrafinowana forma oraz żartobliwa, humorystyczna treść fraszki Morsztyna sprawiają, że utwór jawi się jako typowy dla nurtu barokowej poezji dworskiej, zdając się być zabawą słowem. Warto jednak zwrócić uwagę, iż dzieło podkreśla relatywność piękna i brzydoty. W tym wypadku zależą one od relacji zachodzących między nadawcą komunikatu lirycznego a jego odbiorczynią
Napisany przez Jana Andrzeja Morsztyna epigramat „Niestatek Prędzej kto wiatr ” znalazł się w pierwszej księdze zbioru poetyckiego „Lutnia” który...
Streszczenie Żył sobie pewien szewczyk którego nazywano Dratewką. Zajmował się szyciem butów ale zajęcie to nie przynosiło mu zbytnich dochodów. Choć...
Streszczenie Część I Powieść poprzedza dedykacja dla żony Krystyny i cytat z „Domu umarłych” Fiodora Dostojewskiego. Witebsk – Leningrad – Wołogda...
Wiesz Franciszka Karpińskiego „Do Justyny. Tęskność na wiosnę” należy do najbardziej znanych przykładów polskiej XVIII-wiecznej liryki miłosnej. W...
Karol Wojtyła to postać niezwykle istotna dla dziejów świata w XX stuleciu. Trudno rozważać jego ostatnie ćwierćwiecze bez uwzględnienia Jana Pawła II. Zadumani...
„Potęga smaku” Zbigniewa Herberta to wiersz który odnosi się do konkretnej sytuacji społeczno-politycznej Polski a mianowicie czasów PRL-u. Tekst...
Streszczenie Życie Buby nieco różni się od życia jej rówieśniczek. Upływa jej ono na brydżu granym ze znajomymi dziadka oraz na krótkich chwilach...
Streszczenie Przedmowa Polska od niemal pół wieku jest ofiarą okrucieństwa bezwzględnych władców a zarazem krajem zamieszkanym przez ludzi gotowych do największych...
Streszczenie Królestwo Niebieskie porównane jest do człowieka który przekazał służącym majątek przed podróżą. Jednemu dał 5 talentów...
