Biografia
Stanisław Przybyszewski urodził się w 1868 roku w Łojewie pod Inowrocławiem. Był synem wiejskiego nauczyciela, Józefa Przybyszewskiego i Doroty z Grąbczewskich. Uczył się w gimnazjach toruńskim i wągrowieckim, a po uzyskaniu matury studiował w Berlinie architekturę i medycynę. Tam też wszedł w środowisko artystyczne najwybitniejszych twórców epoki. Przyjaźnił się między innymi z Edwardem Munchem czy Augustem Strindbergiem. Utrzymywał się zaś z pracy w redakcji „Gazety Robotniczej”.
Przybyszewski długo był związany z Martą Foerder, z którą miał trójkę dzieci. Nie uczestniczył jednak w ich wychowaniu, a jego towarzyszka, zrozpaczona niewiernością autora „Śniegu”, popełniła samobójstwo. W międzyczasie Przybyszewski ożenił się z Norweżką Dagny Juel, muzą ówczesnych artystów. Z tego związku na świat przyszło dwoje dzieci. Oczywiście Przybyszewski nie był wiernym mężem, ale romansował z wieloma kobietami, między innymi z malarką Anielą Pająkówną, z którą również miał dziecko (przyszłą malarkę Stanisławę Przybyszewską).
W 1898 roku Przybyszewscy osiedlili się w Krakowie, gdzie twórca otrzymał posadę redaktora „Życia” i szybko skupił wokół siebie krakowską cyganerię. Kiedy w 1899 roku artysta poznał żonę Jana Kasprowicza, Jadwigę z Gąsowskich, natychmiast rzucił się w jej ramiona. Tymczasem Dagny wybrała się w podróż koleją transsyberyjską koleją z młodym studentem, Władysławem Emerykiem, który z niewiadomych przyczyn ją zastrzelił. Żona Kasprowicza porzuciła dla Przybyszewskiego męża i dzieci i zamieszkała z nim w Warszawie.
W 1905 roku pisarz ożenił się z Jadwigą Kasprowiczową, a następnie młoda para udała się do Monachium. W Niemczech spędzili I wojnę światową, a po powrocie do kraju mieszkali w różnych miastach: w Poznaniu, w Krakowie, w Pradze. W latach 20. Przybyszewski osiedlił się w Gdańsku, gdzie pracował jako urzędnik biura tłumaczeń w Dyrekcji Kolei Państwowych.
Przez pewien czas pracował również w kancelarii cywilnej prezydenta RP. Pod koniec życia powrócił na Kujawy. Zmarł w Jarontach pod Inowrocławiem w 1927 roku.
Charakterystyka twórczości
Twórczość Stanisława Przybyszewskiego, choć ogromnie ceniona w jego epoce, później wyraźnie nie cieszyła się dużą popularnością. Bardziej niż wielkim twórcą był charyzmatyczną osobowością przyciągającą całe środowisko artystyczne i wyznaczającą nowe trendy. Jako pisarz Przybyszewski debiutował w 1892 roku dwoma esejami w języku niemieckim „O psychologii jednostek”.
Typowo literacką twórczość „meteora Młodej Polski” rozpoczynały zaś poematy prozą, których inspiracją i muzą była piękna Dagny Juel: „Totenmesse”, „Vigilien”, „De profundis”, „Am Meer”. Swoich odbiorców zachwycał również Przybyszewski studiami o Munchu, Hanssonie, Nietzschem czy Chopinie.
Przybyszewski był autorem koncepcji „nagiej duszy”, czyli świadomości dokonującej kolejnych inkarnacji. Fascynował się okultyzmem, demonologią i stanami psychotycznymi, ponadto zaś uważał, że „naga dusza”, ostateczna prawda wyraża się w akcie seksualnym. Szatan był naczelną figurą twórczości Przybyszewskiego, jako uosobienie zła, ale także cierpienia i smutku, nieuchronnego końca cywilizacji. Najpełniej wyraził to pisarz w „Synagodze szatana”.
Przybyszewski pozostawił po sobie kilka świetnych dramatów, najlepszy: „Śnieg” o miłości fatalnej, a także „Taniec miłości i śmierci”, „Śluby życia” czy „Topiel”. Na początku XX wieku twórca pisywał również romanse nie najwyższej jakości, np. „Synowie ziemi” i „Zmierzch”.
W 1925 roku napisał powieść satanistyczną „Il regno doloroso”, a pod koniec życia spisał wspomnienia: „Moi współcześni. Wśród obcych” (1926), „Wśród swoich” (1930).