Wolter

Wolter urodził się jako François-Marie Arouet w 1694 roku. Pochodził z rodziny paryskiego prawnika, którego był najmłodszym dzieckiem. Odebrał dobrą edukację w kolegium jezuickim, a w ciągu życia opanował wiele języków – znał grekę, łacinę, angielski, włoski i hiszpański. Przyszły pisarz nie marzył o pójściu w ślady ojca, spróbował natomiast kariery dyplomaty. Musiał jednak zrezygnować z posady sekretarza francuskiego ambasadora w Holandii, z powodu skandalu miłosnego.

Skandale trzymały się Aroueta przez całe życia i wkrótce po powrocie z Niderlandów został bohaterem kolejnej kontrowersji. Przypisywano mu bowiem autorstwo satyr politycznych, wymierzonych w rodzinę królewską. Z tego powodu zamknięty został w Bastylii. Pamiętać należy, iż w cieszącym się złą sławą więzieniu przetrzymywano znaczące nieraz osobistości, tamtejsze warunki były więc stosunkowo znośne i młodzieniec mógł poświęcić czas odosobnienia na pisanie sztuki teatralnej „Edyp”. Ukazała się ona po wyjściu autora na wolność, pod pseudonimem Voltaire (pol. Wolter), będącym anagramem nazwiska Arouet.

W 1726 roku Wolter ponownie trafił do Bastylii – tym razem na skutek sprawy ze panem de Rohan. Służący szlachcica uderzył pisarza, ten zaś wyzwał jego pana na pojedynek. Rodzina wyzwanego zdawała sobie sprawę, że Wolter lepiej włada bronią, więc uprosiła Ludwika XV o aresztowanie go, by uniknąć rozlewu krwi. Tak też się stało, zaś sam zatrzymany uzyskał szybko możliwość zwolnienia, w zamian za udanie się na emigrację.

Dzięki takiemu obrotowi spraw, Wolter trafił do Wielkiej Brytanii. Zachwycił go tamtejszy system polityczny, łączący liberalizm i wolność jednostki ze stabilną władzą oraz osiągnięcia brytyjskiej filozofii (John Locke) i nauki (Isaac Newton). W następnych latach Wolter dużo podróżował po Europie, nadal nie stroniąc od skandali – przebywał miedzy innymi na dworze króla Prus, a także w Genewie. Wreszcie osiadł w Szwajcarii, w swoim majątku w Ferney. Pod koniec życia wrócił do Paryża, gdzie zmarł w 1778 roku.

Imię Woltera uchodzi często wręcz za synonim Oświecenia w jego francuskim wydaniu. Słusznie kojarzy się ze sceptycyzmem, antyklerykalizmem i nawoływaniem do tolerancji. Przypisuje się mu słowa: Nie zgadzam się z tym co mówisz, ale oddam życie, abyś miał prawo to powiedzieć. Tak naprawdę nie on jednak je wypowiedział – stanowią one natomiast opis jego postawy. Warto też odnotować, że to Wolter jest autorem słów Państwo to ja, przypisywanych Ludwikowi XIV. Wolter opisał w ten sposób poglądy wielkiego monarchy, którego był miłośnikiem. Również inni oświeceni despoci cieszyli się poważaniem pisarza – należał do sympatyków carycy Katarzyny II i króla Prus Fryderyka II. Ten ostatni miał usłyszeć od Woltera: Mówią, Sire, że to Pan poddał pomysł rozbioru Polski – i ja tak sądzę, ponieważ znać w tym geniusz.

Spuścizna Woltera liczy kilkadziesiąt tomów – zawiera powiastki filozoficzne („Kandyd”, 1759), publicystykę („Listy angielskie” znane też jako „Listy filozoficzne”, 1734) oraz dzieła historyczne („Wiek Ludwika XIV", 1751). Wiele idei Woltera, takich jak prawa jednostki, czy deizm, nadawało ton epoce i znalazło wyraz w dziejach rewolucji francuskiej, która wybuchała dekadę po śmierci pisarza. Wtedy też w uroczystej procesji przeniesiono jego ciało do Panteonu.