Unikalne i sprawdzone teksty

Krytyka obyczajów szlacheckich w znanych Ci utworach oświecenia. | wypracowanie

Epoka oświecenia przyniosła gwałtowny rozwój myśli społecznej i filozoficznej. XVIII-wieczna Europa zapełniła się utworami, krytykującymi wady jej narodów, podkreślającymi zło i niesprawiedliwość, jakie do tej pory panowały w relacjach międzyludzkich. Wzywano do nowego ułożenia spraw politycznych, w oparciu o kryteria rozumu i do odrzucenia zabobonów wszelkiej maści.

Również Polska nie była wyjątkiem w tym kontynentalnym fermencie intelektualnym. W drugiej połowie XVIII-wieku, za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, nasi rodzimy twórcy podjęli się krytyki wad swoich rodaków. Z jakimi obyczajami Polaków nie godzili się oświeceniowi pisarze?

Przede wszystkim drażnił ich brak rozległych horyzontów intelektualnych, charakterystyczny dla polskiej szlachty. W satyrze Adama Naruszewicza „Chudy literat” obserwujemy prowincjonalnego szlachetkę, pragnącego nabyć książkę. Odrzuca on kolejne proponowane tomy: Tacyta (Niémasz tam nic śmiesznego: to pisarz pogański!), dzieje ojczyste (bo historycy odrzucili miłe mu legendy o Kraku i Wandzie) i literaturę fachową (i bez książek pszenicę rodzi moja rola). Ostatecznie decyduje się on na zakup kalendarza. Jak ma się rozwijać kraj z takimi obywatelami, zdaje się pytać Naruszewicz? Czy można zbudować coś trwałego na osobach pokroju Piotra, bohatera „Żony modnej” Ignacego Krasickiego, dla którego jedynym autorytetem intelektualnym jest miejscowy proboszcz?

Wspomniany Krasicki w satyrze „Pijaństwo” ukazuje inną wadę swoich współczesnych – nadużywanie alkoholu. Według biskupa-poety, dla Polaków każda okazja jest dobra dla wypitki – w dodatku nie znają oni żadnego umiaru. W czasie biesiady kolejne butelki znikają w zastraszającym tempie:

Trzeciej, czwartej i piątej aniśmy postrzegli.
Poszła szósta i siódma, za nimi dziesiąta.

W „Pijaństwie” ukazana jest też inna przywara szlachty – niekonsekwencja. Pijący szlachcice snują wspaniałe plany:

Kopiem góry dla srebra i złota w Olkuszu,
Odbieramy Inflanty i państwa multańskie,
Liczemy owe sumy neapolitańskie,
Reformujemy państwo, wojny nowe zwodzim,
Tych bijem wstępnym bojem, z tamtymi się godzim.

Jednak następnego dnia nikt już nie pamięta o tych koncepcjach. Podobne oderwanie od rzeczywistości, chociaż z innych nieco powodów, przejawia Starosta Gadulski, bohater „Powrotu posła” Juliana Ursyna Niemcewicza. Snuje on dziwne projekty polityczne, zaleca Polsce egzotyczne sojusze wojskowe (z Portugalią i młodą wówczas Ameryką). Tym, co łączy Gadulskiego z bohaterami „Pijaństwa” jest to, że żaden z nich naprawdę nie chce zmiany – wszyscy są w gruncie rzeczy zadowoleni z obecnego stanu rzecz, fatalnego dla ojczyzny, byleby tylko ich prywatne interesy nie cierpiały za bardzo.

Wreszcie do polskich wad należy życie ponad stan i rozrzutność – taką postawę symbolizuje tytułowa „Żona modna” Krasickiego oraz Szarmancki z „Powrotu posła”. Fascynacja końmi, wyścigami i drogimi przedmiotami nie przekłada się na żadną korzyść społeczeństwa, a wręcz przeciwnie – przyczynia się do jego postępującej ruiny.

Autorzy polskiego oświecenia krytykowali wiele wad swoich rodaków. Zwracali uwagę na ich ignorancję, niechęć do nauki i słomiany zapał. Oburzali się ich rozrzutnością i niegospodarnością. Jednak ich utwory nie miały na celu wyszydzenia Polski – wręcz przeciwnie, inspirowane były wielkim patriotyzmem autorów, pragnących reformy kraju.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Życie jest fascynujące jeżeli...

Wiele osób żali się na to że ich życie jest nudne. „Dzień mija za dniem i każdy jest podobny do poprzedniego” mówią się. Ale z drugiej strony...

Motyw zbrodni w literaturze

Zabicie drugiego człowieka we wszystkich kulturach uchodzi za doświadczenie ekstremalne. Nawet w okresach brutalnych i okrutnych odebranie życia uznawano za najgorszą zbrodnię...

Obraz miasta w „Lalce” – opracowanie...

Miasta są areną ludzkiego życia już od starożytności. Każda epoka wytworzyła indywidualny obraz tej przestrzeni. Renesans dążył na przykład do stworzenia miasta idealnego...

Opis krainy wiecznej szczęśliwości...

Jak wygląda kraina wiecznej szczęśliwości? Ha nikt tego nie wie! W końcu nawet święty Paweł mówił że „ani ucho nie słyszało ani oko nie widziało”...

Testament mój – interpretacja...

Wiersz zatytułowany „Testament mój” napisał Juliusz Słowacki na przełomie lat 1839 - 1840 będąc w tym czasie w Paryżu. Dzieło odbija nastrój...

Carska Rosja i jej stolica. Na podstawie...

Przedstawione utwory to dzieła które powstały w czasie romantyzmu a ich autorem był Adam Mickiewicz. Przywołane fragmenty pochodzące z „Dziadów”...

Literatura uczy bawi wychowuje –...

Literatura stanowi doskonałą rozrywkę. Pozwala nam obcować z fascynującymi postaciami śledzić niezwykłe wydarzenia poznawać odległe kraje. Ale nie tylko – książki...

Jan Kochanowski jako wzorzec osobowy...

Jan Kochanowski należał do najwybitniejszych postaci polskiej kultury w tak zwanym „złotym wieku” naszego państwa (XVI stulecie). Był on prawdziwym człowiekiem...

Proces jako powieść parabola

Powieść Franza Kafki „Proces” zaliczana jest do najważniejszych literackich arcydzieł XX wieku. Uznaje się wręcz że na jej spisanych w latach 1914-1915 stronnicach...