Unikalne i sprawdzone teksty

Krytyka obyczajów szlacheckich w znanych Ci utworach oświecenia. | wypracowanie

Epoka oświecenia przyniosła gwałtowny rozwój myśli społecznej i filozoficznej. XVIII-wieczna Europa zapełniła się utworami, krytykującymi wady jej narodów, podkreślającymi zło i niesprawiedliwość, jakie do tej pory panowały w relacjach międzyludzkich. Wzywano do nowego ułożenia spraw politycznych, w oparciu o kryteria rozumu i do odrzucenia zabobonów wszelkiej maści.

Również Polska nie była wyjątkiem w tym kontynentalnym fermencie intelektualnym. W drugiej połowie XVIII-wieku, za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego, nasi rodzimy twórcy podjęli się krytyki wad swoich rodaków. Z jakimi obyczajami Polaków nie godzili się oświeceniowi pisarze?

Przede wszystkim drażnił ich brak rozległych horyzontów intelektualnych, charakterystyczny dla polskiej szlachty. W satyrze Adama Naruszewicza „Chudy literat” obserwujemy prowincjonalnego szlachetkę, pragnącego nabyć książkę. Odrzuca on kolejne proponowane tomy: Tacyta (Niémasz tam nic śmiesznego: to pisarz pogański!), dzieje ojczyste (bo historycy odrzucili miłe mu legendy o Kraku i Wandzie) i literaturę fachową (i bez książek pszenicę rodzi moja rola). Ostatecznie decyduje się on na zakup kalendarza. Jak ma się rozwijać kraj z takimi obywatelami, zdaje się pytać Naruszewicz? Czy można zbudować coś trwałego na osobach pokroju Piotra, bohatera „Żony modnej” Ignacego Krasickiego, dla którego jedynym autorytetem intelektualnym jest miejscowy proboszcz?

Wspomniany Krasicki w satyrze „Pijaństwo” ukazuje inną wadę swoich współczesnych – nadużywanie alkoholu. Według biskupa-poety, dla Polaków każda okazja jest dobra dla wypitki – w dodatku nie znają oni żadnego umiaru. W czasie biesiady kolejne butelki znikają w zastraszającym tempie:

Trzeciej, czwartej i piątej aniśmy postrzegli.
Poszła szósta i siódma, za nimi dziesiąta.

W „Pijaństwie” ukazana jest też inna przywara szlachty – niekonsekwencja. Pijący szlachcice snują wspaniałe plany:

Kopiem góry dla srebra i złota w Olkuszu,
Odbieramy Inflanty i państwa multańskie,
Liczemy owe sumy neapolitańskie,
Reformujemy państwo, wojny nowe zwodzim,
Tych bijem wstępnym bojem, z tamtymi się godzim.

Jednak następnego dnia nikt już nie pamięta o tych koncepcjach. Podobne oderwanie od rzeczywistości, chociaż z innych nieco powodów, przejawia Starosta Gadulski, bohater „Powrotu posła” Juliana Ursyna Niemcewicza. Snuje on dziwne projekty polityczne, zaleca Polsce egzotyczne sojusze wojskowe (z Portugalią i młodą wówczas Ameryką). Tym, co łączy Gadulskiego z bohaterami „Pijaństwa” jest to, że żaden z nich naprawdę nie chce zmiany – wszyscy są w gruncie rzeczy zadowoleni z obecnego stanu rzecz, fatalnego dla ojczyzny, byleby tylko ich prywatne interesy nie cierpiały za bardzo.

Wreszcie do polskich wad należy życie ponad stan i rozrzutność – taką postawę symbolizuje tytułowa „Żona modna” Krasickiego oraz Szarmancki z „Powrotu posła”. Fascynacja końmi, wyścigami i drogimi przedmiotami nie przekłada się na żadną korzyść społeczeństwa, a wręcz przeciwnie – przyczynia się do jego postępującej ruiny.

Autorzy polskiego oświecenia krytykowali wiele wad swoich rodaków. Zwracali uwagę na ich ignorancję, niechęć do nauki i słomiany zapał. Oburzali się ich rozrzutnością i niegospodarnością. Jednak ich utwory nie miały na celu wyszydzenia Polski – wręcz przeciwnie, inspirowane były wielkim patriotyzmem autorów, pragnących reformy kraju.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Świętoszek Moliera jako przykład...

„Świętoszek” Moliera słusznie jest uznawany za znakomitą satyrę na hipokryzję religijną. Jednak nie wyczerpuje się w tym znaczenie utworu. Stanowi on bowiem...

Salon Warszawski – interpretacja...

Salon Warszawski – interpretacja Scena VII trzeciej części „Dziadów” czyli „Salon warszawski” jest jednym z najważniejszych i najbardziej...

Chocholi taniec - symbolika

Chochoł pełni w „Weselu” Stanisława Wyspiańskiego bardzo istotną funkcję. Jest to rodzaj słomianego snopa którym zimą ochrania się róże. W...

Egzystencjalizm w Dżumie

Albert Camus mocno odżegnywał się od związków z prądem intelektualnym znanym jako egzystencjalizm. Mimo to często bywa zaliczany w poczet osób związanych...

Dzieje Marcina Borowicza (w punktach)...

1. Ośmioletni Marcin Borowicz oddany panu Wiechowskiemu nauczycielowi w Owczarach (ma on przygotować chłopaka do nauki w gimnazjum). 2. Poznawanie zasad panujących w szkole...

Co jest najważniejsze? Co jest...

Należę do osób które mają w zwyczaju przywiązywać się do różnych przedmiotów. Mam kilka kolekcji które bardzo sobie cenię i których...

Salvador Dali Oblicze wojny –...

„Oblicze wojny” to obraz namalowany techniką olejną na płótnie o wymiarach 100 x 79cm. Powstał on w czasie pobytu Salvadora Dalego w Stanach Zjednoczonych...

Roland jako ideał rycerza – opracowanie...

Rolanda dzielnego rycerza będącego bohaterem słynnej chanson de geste poznajemy jako postać niepozbawioną wad wynikających z dumnej postawy i trudnego charakteru ale jednak...

Historia miłości Zbyszka i Danusi...

Dwóch rycerzy rodem z Bogdańca wracając z Litwy gdzie walczyli dla księcia Witolda zmierza do Krakowa. Wkrótce ma przyjść na świat dziecko króla Władysława...