Scena rozgrywająca się w salonie warszawskim jest jednym z najważniejszych momentów dramatu autorstwa Mickiewicza. Kontrastowe ukazanie patriotów i lojalistów, którzy prowadzą ożywione rozmowy dotykające różnych tematów, to nie tylko kompozycyjny majstersztyk, ale także źródło wielu informacji na temat ówczesnego społeczeństwa żyjącego pod zaborami.
Wśród osób zgromadzonych przy drzwiach pojawili się, obok młodych studentów, także polscy oficerowie. Jednym z nich był Piotr Wysocki – przyszły organizator spisku podchorążych, jaki doprowadził do wybuchu powstania listopadowego. W czasie przysłuchiwania się rozmowom towarzystwa stolikowego ludzie ci czuli żal i rozczarowanie. Arystokraci ubolewający nad brakiem dworu, który mógłby dyktować najważniejsze trendy i wzorce artystyczne, uzmysłowili większości z nich, że dawna Rzeczpospolita znalazła się w krytycznej sytuacji. Pojawiły się pierwsze okrzyki - O, to stryczka, haku! / Ja bym im dwór pokazał, nauczyłbym smaku – które sygnalizowały niechęć. Jednak Wysocki, ucinając gwałtowność, wyrzekł następujące słowa: Powiedz raczej: na wierzchu. Nasz naród jak lawa, / Z wierzchu zimna i twarda, sucha i plugawa, / Lecz wewnętrznego ognia sto lat nie wyziębi; / Plwajmy na tę skorupę i zstąpmy do głębi.
W kontekście społeczeństwa
Cytat ten wyraźnie podkreśla niejednorodne stanowisko, jakie zajęli Polacy i Litwini wobec zaborów. Warstwę określoną jako plugawa stanowią ludzie nieprzejmujący się losem ojczyzny, pragnący wieść dobre, spokojne i pozbawione trosk życie – niezależnie od okoliczności. Wewnętrzny żar nie dociera do nich, są chłodni, zobojętniali i w pełni oddani sprawom najwyższej wagi, jakimi były dla nich bale, przyjęcia, spotkania towarzyskie oraz literatura (głównie francuska). W wypadku samej sceny są to osoby siedzące przy stoliku mieszczącym się w centralnej części pomieszczenia.
Zupełnie inne wartości przyświecają patriotom, których utożsamiać można z gorącym żarem. Chociaż nie są widoczni, chociaż pragną nie rzucać się w oczy i działać w ukryciu, ich aktywność ma olbrzymie znaczenie dla przyszłości ojczyzny. Są wierni krajowi, gotowi ponieść najsroższe wyrzeczenia, by zrzucić zaborcze kajdany i ponownie cieszyć się wolnością. Wysocki ma świadomość, że nawet najokrutniejsze tortury nie będą w stanie zdusić tego żaru, co pozwala żywić nadzieję, iż przyszłość przyniesie lepsze dni.
Symbolicznie
Ogień symbolizuje miłość (silne uczucie skierowane w stronę ojczyzny), ale może stać się również płomieniem nienawiści, który przyniesie wrogom cierpienie, stanie się narzędziem męki. Jest także wyrazem męczeństwa, cierpienia, czyli stanów opisujących naród ukazany przez Mickiewicza. Ponadto ma znaczenie oczyszczające, co może zwiastować zmianę - roztrzaskanie plugawej, suchej i zimnej skorupy.
Ogień przywoływany przez Wysockiego jest lawą, a więc można spodziewać się, że nadejdzie dzień, w którym rozleje się po kraju, wprowadzając nowy porządek i oczyszczając ziemię z wszystkiego, co plugawiło jej krajobraz.
Powieść Stefana Żeromskiego „Ludzie bezdomni” uchodzi za jedno z najbardziej przejmujących dzieł literackich z przełomu XIX i XX wieku. Sam tytuł sugeruje...
Ignacy Rzecki jest jednym z pierwszoplanowych bohaterów „Lalki” Bolesława Prusa. Podobnie jak protagonista dzieła - Stanisław Wokulski - postać ta odznacza...
Pierwszy dzień w szkole zawsze jest dla ucznia wydarzeniem stresującym. W końcu wracamy po długich wakacjach w czasie których przywykliśmy do błogiego lenistwa późnego...
Epikureizm oraz stoicyzm to kierunki filozoficzne które powstały w czasach starożytnych. Pierwszy z nich w swoich założeniach odwoływał się do ludzkiego powołania...
„Kompozycja VII” Wassila Kandinsky’ego wydawać się może dziełem pełnym chaosu i nieuporządkowania. Widz który nie zna korzeni dzieła wyrobić...
Wiek XIX przyniósł ludzkości niesamowity rozwój cywilizacyjny (w porównaniu z poprzednimi epokami). Ludziom wydawało się że przed nimi już tylko dalszy...
Na utrzymanym w akademickiej stylistyce obrazie „Konstytucja 3 maja” Jana Matejki rozpoznajemy twarze wielu historycznych postaci oświeceniowej Polski: króla...
Poeci od wieków wypominali swoim rodakom wady i przywary. Satyra była środkiem który miał na celu poprawę obyczajów i sytuacji politycznej zmotywowanie...
Ballada to gatunek który był niezwykle popularnym w okresie romantyzmu. Posiadający zarówno cechy liryki epiki jak i dramatu dawał on szerokie pole do manifestacji...
