Rusyfikacja należy do kluczowych tematów powieści Stefana Żeromskiego „Syzyfowe prace”. Dzieło owo, wydane po raz pierwszy w 1897 roku, oparte jest w dużej mierze na własnych wspomnieniach autora, z okresu kiedy uczył się w rosyjskim gimnazjum.
W XVIII wieku doszło do rozbiorów Polski. Olbrzymie połacie dawnej Rzeczypospolitej przypadły w udziale Cesarstwu Rosyjskiemu. Nie oznacza to, że przez cały okres zaborów Polacy byli wynarodowiani! Przez długi okres Rosjanie w dużym stopniu respektowali autonomię tak zwanego Królestwa Polskiego, zadowalając się tym, że car Rosji był również królem Polski. Jednak Polacy nie chcieli zgodzić się nawet na taką zależność – stąd wielokrotne próby wywalczenie niepodległości, przybierające formę konspiracji i powstań narodowych. Po powstaniu styczniowym (1863) władze Rosji uznały, że najwyższa pora zakończyć problemy sprawiane przez niesfornych poddanych. Jednym z narzędzi, za pomocą których zamierzano ten cel osiągnąć, stała się edukacja. Stwierdzono, że skoro uda się uczynić z młodych Polaków Rosjan, nie będą oni więcej sprawiać problemów carowi.
„Syzyfowe prace” są wyjątkowym, literackim zapisem starań rusyfikacyjnych. O tym, jak wyglądał ten proces, możemy się przekonać, analizując postać Marcina Borowicza. Chłopak był osobą niepokorną, więc pewnego razu – wbrew zdaniu znajomych – wybrał się na przedstawienie rosyjskiego teatru. Z tego powodu zyskał przychylność nauczycieli. Zaczęli go oni wyróżniać spośród innych uczniów, a nawet częstować cukierkami i papierosami. Marcin wsiąkał chętnie w świat kultury rosyjskiej – nie da się zaprzeczyć, że wspaniałej. Zarazem chętnie słuchał nauczycieli, którzy dowodzili, że zostanie Rosjaninem jest koniecznym warunkiem do zrobienia kariery. „A co może niby zaoferować polskość” – wydawali się pytać chłopca wychowawcy. Rosjanie chętnie zwracali też uwagę na złe strony polskiej kultury i historii – lub wręcz kłamliwie ją zohydzali.
Czy w takiej sytuacji istniała jakakolwiek zachęta do bycia Polakiem? Czy uczniowie byli skazani na przyjęcie rosyjskiej tożsamości? Okazuje się, że nie. Młodzi Polacy bronili się przed rusyfikacją, studiując arcydzieła polskiej literatury. Dowodziły one, że Polacy też mogą tworzyć wspaniałą kulturę. W dodatku kultura owa miała jedną przewagę nad tą, którą promowali rosyjscy nauczyciele – umiłowanie wolności. Dążenie do niezależności, etos rycerski i tęsknota do swobody –wszystko to, obecne choćby w dziełach Mickiewicza, różniło się od rosyjskiego etosu, ceniącego posłuszeństwo i akceptację wszystkich zaleceń cara. Ta potęga rodzimej literatury przyciągnęła do polskości prawie całkiem zrusyfikowanego Borowicza.
Kolejną formę ochrony polskości stanowiła religia. Polacy wyznawali w większości inną religię niż Rosjanie – chociaż oczywiście nie wszyscy byli katolikami (jak np. Marcin Borowicz, który był ateistą). W oczach większości jednak katolicyzm był równoznaczny z polskością. Przystanie do kultury rosyjskiej wiązało się zaś z przejściem na prawosławie – stąd opór wielu pobożnych uczniów przed rusyfikacją.
Dążenie do wynarodowienia Polaków miało różne formy. Podkreślano wspaniałość rosyjskiej kultury i to, że zostanie Rosjaninem otwiera możliwości zrobienia kariery. Z drugiej jednak strony Polacy bronili się przed tymi działaniami, znajdując pociechę we własnej literaturze oraz w religii katolickiej.
Sprawa emigracji jest niezwykle aktualna w naszych czasach – w końcu setki tysięcy naszych rodaków opuszczają Polskę i udają się do innych krajów w...
W okresie Oświecenia sarmatyzm stał się wręcz synonimem zacofania i ciemnoty. Kojarzono go ze szlacheckim konserwatyzmem niechętnym edukacji nowym ideom i reformom politycznym...
W 1906 roku miała premierę sztuka Gabriel Zapolskiej „Moralność pani Dulskiej”. W kontrowersyjny zarówno kpiarski jak i realistyczny sposób autorka...
Cechy opis założenia Akademizm to kierunek w sztuce który datowany jest na wiek XIX oraz część wieku poprzedniego. Malarstwo akademickie krytykowane było za zbytnie...
Zdobycie szczytu najwyższej góry Europy czyli masywu Mont Blanc stanowi swoiste zwieńczenie wędrówki jaką odbył Kordian po opuszczeniu ojczyzny. Równocześnie...
Moja szkoła to niezwykle piękny stary budynek którego jedna ze ścian pokryta jest pnącym bluszczem. Gdybym miał wyobrazić ją sobie za sto lat myślę że jej wygląd...
Patrokles serdeczny przyjaciel Achillesa udał się z pomocą Achajom w walce z Trojanami. Przybrany był w zbroję greckiego herosa. Został on jednak pokonany przez Hektora...
Wiosna to niezwykła pora roku. Podczas niej przyroda zaczyna żyć na nowo. Trawa staje się zielona i pachnąca. Ziemia także zmienia swój zapach. Na łąkach oraz...
Definicja wyznaczniki gatunku Dramat symboliczny to specyficzny rodzaj dramatu który pozwala na szersze i niedosłowne przedstawienie zamierzonego przekazu. Sama nazwa...