Stefan Żeromski, opierając się na własnych wspomnieniach i obserwacjach, napisał powieść „Syzyfowe prace”. To dzieło bez wątpienia wielowątkowe – przedstawia obraz pokolenia młodych Polaków, pod koniec XIX wieku odbierających edukację w zaborze rosyjskim i wkraczających w dorosłość. Żyli oni w czasach skomplikowanych i trudnych. Można się nawet spotkać z opinią, że gimnazjaliści z Klerykowa –w gruncie rzeczy bohater zbiorowy dzieła Żeromskiego – byli zagubieni w labiryncie historii.
Jak rozumieć to sformułowanie? Przede wszystkim trzeba przypomnieć sobie, jak wyglądała sytuacja narodu polskiego w tym czasie. Po rozbiorach duża część Polski znalazła się pod berłem carów rosyjskich. Nie znaczyło to, że Polacy byli prześladowani przez cały XIX wiek – wręcz przeciwnie. Królestwo Polskie, którego królem był car, przez pewien czas cieszyło się znaczną niezależnością i nie dochodziło na jego terenach do prześladowań języka polskiego, czy religii katolickiej. Sytuacja zaczęła się zmieniać, ponieważ dla Polaków każda zależność od wrogiego wolności caratu była nie do zniesienia – zaczęli organizować konspiracje i powstania niepodległościowe. Po ostatnim z nich, powstaniu styczniowym (1863), władze carskie postanowiły „uporządkować” sprawy z „nieroztropnymi” polskimi poddanymi. Uznano, że najlepszym załatwieniem kwestii ich dążeń niepodległościowych będzie intensywna rusyfikacja. W końcu jeśli młodzi Polacy przestaną się uznawać za Polaków, to problem zniknie!
W szkołach zaczęto więc intensywnie propagować język rosyjski i religię prawosławną. Kultura rosyjska przedstawiana była jako szczytowe osiągniecie ludzkości, zaś polskie dzieje wyśmiewane, jako historia nieustannej anarchii. Nauczyciele dowodzili, że przynależność do narodu rosyjskiego to konieczny warunek, by zrobić karierę.
Polacy jednak nie oddawali łatwo pola. Polska literatura, dzieła Mickiewicza i Słowackiego, wspaniałe pieśni polskiego katolicyzmu – wszystko to przyciągało i fascynowało. Wyobraźnię młodych rozpalały wspomnienia rycerskich Polaków walczących z caratem, strofy poświęcone bohaterskiemu końcowi reduty Ordona.
W tym kontekście jasne staje się znaczenie owego labiryntu historii. Uczeń gimnazjum, wchodzący dopiero w dorosłość, musiał podejmować ciężkie i skomplikowane wybory. Czy ryzykować wyrzucenie ze szkoły i nędzę, czytając Mickiewicza i rozmawiając po polsku? Czy też zdobyć edukację, ale za cenę wyrzeczenia się ojczystej mowy? Z dzisiejszej perspektywy wydaje nam się to oczywiste. Każdy powie, że trzeba było bronić wartości narodowych i znosić dla nich najgorsze prześladowania. Ale my wiemy, że Polska się odrodziła. Młody uczeń klerykowskiego gimnazjum nie miał co do tego pewności – natomiast każdy marzy o karierze i wygodnym życiu. Cesarstwo rosyjskie było potężne i wydawać się mogło, że będzie trwać setki lat, niczym imperium rzymskie, którego mieniło się dziedzicem (Rosjanie uznawali swoje cesarstwo za „trzeci Rzym”). Dylematy młodych Polaków nie miały więc prostego rozwiązania.
Klerykowscy gimnazjaliści żyli w trudnych czasach i musieli dokonywać bolesnych wyborów. Z pewnością znajdowali się w „labiryncie historii”.
Pojedynki funkcjonują w kulturze od stuleci. Nie ma się czemu dziwić – starcie dwóch osobowości dwóch wojowników zawsze budzi emocje. Pojedynek...
Poszukiwany król Koryntu! W dniu 14 sierpnia bieżącego roku ze świata podziemnego zbiegł Syzyf. Pod pretekstem powrotu na ziemię i ukarania żony która nie...
„Wenus z Milo” to jedna z najsłynniejszych rzeźb powstałych w antyku. Być może świat nigdy nie usłyszałby o niej gdyby nie przypadkowe odnalezienie jej przez...
Obecne w najstarszej części „Bogurodzicy” archaizmy są niespotykane w innych polskich tekstach wieków średnich. Świadczy to o bardzo wczesnym powstaniu...
Konflikt pokoleń jest czymś co w mniej lub bardziej wyraźnej formie ma miejsce od stuleci. Stary król powoli szykuje się na śmierć a dworacy skupiają się wokół...
Stabilne i spokojne życie jakie państwo Barykowie wiedli w Baku zostało zakłócone przez wybuch I wojny światowej. Wcielenie pana Seweryna do armii było szczególnie...
W czasie podróży z Baku do Moskwy Seweryn Baryka opowiadał synowi jak wygląda Polska którą odwiedził w czasie wojny. Zgodnie z jego słowami na kształtowanie...
„Chłopów” Władysława Reymonta można nazwać epopeją wsi ponieważ ukazują drobiazgowy i sugestywny obraz tej warstwy społecznej. Reymont posługując...
Główny bohater „Cierpień młodego Wertera” należy do grona postaci literackich które niedyskretnie wymknęły się poza karty powieści i zaczęły...