Miłość w „Lalce” – różne aspekty miłości ukazane przez Prusa | wypracowanie

Ogrom świata przedstawionego w „Lalce” Bolesława Prusa wypełnieją najróżniejsze uczucia. Nie brakuje tu zazdrości kierowanej pod adresem tych, którym lepiej się powiodło, pogardy dla ludzi niższego stanu, nienawiści dla głoszących odmienne poglądy. Jednakże szczególne miejsce zajmuje miłość. Prus ukazał ją w sposób wieloaspektowy, prezentując rożne warianty tego uczucia.

Głównym wątkiem tego monumentalnego dzieła jest opowieść o uczuciu, jakie Stanisław Wokulski żywił do panny Izabeli Łęckiej. Ta niezwykła kobieta, która cechowała się wręcz posągową urodą, jawiła się głównemu bohaterowi jako ucieleśnienie wszystkich ideałów i marzeń. Jeszcze dobrze jej nie znając, zaledwie dostrzegłszy ją w teatralnej loży, pokochał Wokulski córkę Tomasza Łęckiego miłością jedyną w swoim rodzaju. O sile tego uczucia niech świadczy fakt, iż znajdujący się w stabilnej i dobrze rokującej sytuacji finansowej kupiec postanowił podjąć ryzyko i wyjechać do Bułgarii, by tam, korzystając z wojennej koniunktury, zgromadzić jeszcze większy majątek. Pieniędzy potrzebował wszak po to, by udowodnić swoją wartość arystokracji i móc spełniać wszelkie zachcianki panny Łęckiej.

Wyidealizowane uczucie przez długi czas oślepia Wokulskiego, nie pozwalając mu dostrzec smutnej rzeczywistości. Mężczyzna każdą krzywdę doznaną od Izabeli, a tych nie brakowało, próbuje wytłumaczyć w taki sposób, by na jej obrazie nie pojawiła się żadna skaza. Ostatecznie zamożny kupiec - określany przez Łęcką w sposób pogardliwy parweniuszem - ponosi klęskę w miłości. W czasie podróży do Krakowa Wokulski jest świadkiem flirtu Łęckiej ze Starskim, w dodatku słyszy niepochlebne opinie na swój temat. Otrzeźwienie jest dla niego bardzo bolesne, doprowadza go nawet do próby samobójczej. Następnie główny bohater przez długi czas nie opuszcza domu, by po kilku tygodniach spotkać się z panią Wąsowską. Wtedy, wcześniej niewrażliwy na piękno innych kobiet, odkrywa, że znowu je dostrzega; jego sercem nie włada już Łęcka.

W podobny sposób miłość postrzegał starszy przyjaciel Wokulskiego - Ignacy Rzecki. Mężczyzna ten, wychowany przez surowego ojca, patrzył na życie przez pryzmat romantycznych ideałów. Wciąż wierzył w dziejowe posłannictwo Napoleona (i jego potomków), za wolność gotów był zapłacić największą cenę, a kochał w sposób poetycki. Kiedy okazało się, że jego umiłowana zdecydowała wybrać innego, Rzecki przeżył głębokie rozczarowanie i nigdy więcej nie zaangażował się w uczucie.

Miłosna historia Rzeckiego przebiegła w sposób analogiczny do historii doktora Michała Szumana, z tym, że ta druga była jeszcze bardziej tragiczna. Narzeczona mężczyzny zmarła, co wpędziło go w permanentną depresję. Przez długi czas odzyskiwał siły i budził w sobie chęci do życia.

Niezwykłym rodzajem miłości jest relacja Marianny i Węgiełka. Dziewczyna, która wcześniej utrzymywała się z nierządu, odnalazła szczęście u boku pochodzącego z Zasławka rzemieślnika. Jednakże on, dostrzegłszy któregoś dnia Starskiego, nie mógł pogodzić się z jej przeszłością. Niemniej z opowieści bohaterów wynika, że związek Węgiełka i Marianny przetrwał, a sytuacja pary ustabilizowała się.

Zupełnie inaczej wygląda miłość w świecie arystokratów. Krótką prelekcję na ten temat słyszy Wokulski od pani Wąsowskiej. Wdowa mówi mu, że większość młodych arystokratek wychodzi za mąż z powodów finansowych, co rekompensują sobie flirtami i spotkaniami z mężczyznami uosabiającymi ich pragnienia (to także przestroga dla Wokulskiego). Niewiele od nich różnią się arystokraci, szczególnie ci w trudnej sytuacji majątkowej. Poszukują oni zamożnych wdów i za wszelką cenę próbują wkupić się w ich łaski (Wąsowska doświadczyła tego ze strony Starskiego). Bogaci mężczyźni polują z kolei na młode i niedoświadczone panny (przykład barona Dalskiego).

W świecie arystokratów nie ma miejsca na prawdziwą miłość. Tym, co ją zastępuje, są chłodne kalkulacje lub chwilowe kaprysy. Przekonała się o tym prezesowa Zasławska, która kochała stryja Wokulskiego. Nie mogła jednak związać się z nim, a to ze względu na różnicę majątkową. Mimo to ciepło wspominała go do końca życia, a na wieść o jego śmierci, łzy popłynęły z jej oczu. Chwilowe kaprysy są z kolei domeną innego bohatera, chrześniaka prezesowej Zasławskiej, czyli Alana Starskiego. Ten antypatyczny mężczyzna, cyniczny miłośnik kobiecego piękna, przyczynił się do upadku Marianny. W bezczelny sposób uwodził on wszystkie kobiety, szczególnie umiłowawszy sobie te zamożne (sam był bowiem człowiekiem niewyobrażalnie zadłużonym).

Wizja miłości w „Lalce” jest swoistym rozrachunkiem z minioną epoką. Kiedy Wokulski przebywa w Paryżu, mając za sobą pierwsze nieporozumienie z Łęcką, nabywa na ulicy książkę z utworami Mickiewicza. Przepełniony emocjami wypowiada te słowa: Zmarnowaliście życie moje… Zatruliście dwa pokolenia!… [...] Oto skutki waszych sentymentalnych poglądów na miłość!

Pozytywizm nie wierzył w romantyczne braterstwo dusz. Nie oznacza to, że nie wierzył w miłość - wręcz przeciwnie. Jednakże uczucie to nigdy nie powinno zaabsorbować człowieka w całości, zamykając jego oczy i nie pozwalając mu dostrzec otaczającego świata. Taka wyidealizowana, oderwana od rzeczywistości miłość musiała skończyć się klęską.