Motywy działania Kreona i Antygony – porównanie

Wartości w życiu człowieka można definiować jako coś, co jest dla niego ważne, coś co go obchodzi i decyduje o jego działaniach. Wartości mają zatem wymiar egzystencjalny i determinują życie ludzkie. Poznajemy je przez całe życie, a następnie odrzucamy ze względu na ich wątpliwy aspekt moralny, bądź przyjmujemy i uznajemy za element własnego systemu aksjologicznego. Owe systemy wartości poróżniły właśnie dwoje bohaterów starożytnej tragedii greckiej Sofoklesa – Antygonę i Kreona.

Dla Antygony ważne były wartości sakralne, których nosicielem jest bóg. Prawa boskie nakazywały bowiem chowania zmarłych tuż po śmierci, by zapewnić im zbawienie i spokojne spoczywanie. Wspomina o tym we fragmencie utworu Antygona, gdy sprzeciwia się rozkazom wydanym przez ówczesnego władcę, Kreona:

Nie Zeus przecież obwieścił to prawo,
Ni wola Diki, podziemnych bóstw siostry,
Taką ród ludzki związała ustawą.
A nie mniemałam, by ukaz twój ostry
Tyle miał wagi i siły w człowieku,
Aby mógł łamać święte prawa boże,
Które są wieczne i trwają od wieku,
Że ich początku zbadać nie może.

Niestety, brat Antygony, Polinejkes, przez ówczesnego władcę Teb, Kreona, został uznany za zdrajcę narodu po tym, jak przyczynił się do rozpoczęcia wojny domowej, kiedy Tebami władał Eteokles. Dla Kreona było to równoznaczne z tym, że nie może on zostać pochowany, lecz jego ciało ma być rzucone na pożarcie przez zwierzynę – tak właśnie nakazywało prawo stworzone przez ludzi. Mimo sprzeciwom ze strony społeczeństwa, chóru i własnego syna, Kreon pozostał nieugięty i wierny swym wartościom.

Zatem dla Kreona, jedną z wartości najwyższych stanowiła władza. Idealny władca powinien być dzielny, konsekwentny i nieugięty. Musi być także pewny swoich decyzji, a dobro państwa przedkładać nad dobro swoich najbliższych. Tak właśnie postępował Kreon, który według prawa oraz przyjętego systemu rządów postępuje słusznie, nie zezwalając na pochowanie człowieka uznanego za zdrajcę, mówi bowiem: „Wróg i po śmierci nie stanie się miłym”.

Kreon, w imię swych praworządnych poglądów, gotów był złamać wartości boskie i poświęcić miłość własnej rodziny. Bowiem nieugięty pozostaje nawet mimo tego, iż za swoją ukochaną, Antygoną, wstawia się jego syn, Hajmon. Kreon zignorował prośby syna, mówiąc:

A więc w mym wieku mądrości mam szukać
I brać nauki u tego młokosa?

Skazał zatem na śmierć nie tylko Antygonę, ale również własnego syna i żonę. Swą nieugiętością ukazał, że ważniejsza jest dla niego władza niż rodzina, przez co doprowadził do utraty swych najbliższych. Była to postawa opozycyjna do działań Antygony, która swoje czyny motywowała ogromną miłością do rodziny oraz gotowości do poświęceń.

Zarówno Kreon jak i Antygona byli nieugięci, dumni i wierni swym przekonaniom. Jednakże wszystko, co robili, doprowadziło ich do klęski. Kreon bowiem utracił swych najbliższych, natomiast Antygona – życie.

Jednakże kogo działanie było prawidłowe? To pytanie pozostanie bez odpowiedzi, ponieważ oboje byli przekonani o słuszności swego postępowania i oboje byli bohaterami tragicznymi, a zatem niezależnie od tego, co by wybrali, skazani byli na klęskę. Kreon wybierając władzę, skazał się na samotność i utratę najbliższych. Jednakże gdyby uległ, złamałby prawo, pozostałby w niezgodzie z samym sobą, utraciłby autorytet i władzę. Antygona natomiast mogła uszanować decyzję Kreona. Dzięki temu zachowałaby życie i nie skazałaby swoich bliskich na cierpienie i samotność (jej siostra Ismena, pragnęła zginąć wraz z nią, a jej ukochany, Hajmon, popełnia samobójstwo). Gdyby jednak tak postąpiła złamałaby prawo boskie i nie poszanowałaby pamięci o zmarłym bracie.