Motyw tańca w „Tangu”

Po raz pierwszy tytułowe tango pojawia się w dramacie Sławomira Mrożka, gdy Stomil - ojciec - opowiada Arturowi - synowi - o tym, jak wyglądało życie pokolenia, z którego wywodzi się awangardowy artysta ze szczególnym umiłowaniem do piżam. W pewnym momencie z ust starszego z bohaterów padają takie słowa: Czy wiesz, ile trzeba było odwagi, żeby zatańczyć tango?

Wywodzący się z Urugwaju i Argentyny taniec od początku budził niemałe kontrowersje. Jego dynamiczne, pełne żądzy i nacechowane erotyzmem figury nie pasowały do salonowych konwenansów. Właśnie z tego względu w wielu krajach tango zostało zakazane, a potępił je nawet papież Pius X. Wkrótce jednak taniec stał się symbolem rewolucji obyczajowej i przebojem wdarło się na salony, zyskując coraz większą popularność.

W kontekście przytoczonych wcześniej słów Stomila wywodzący się z Ameryki Południowej taniec staje się symbolem sprzeciwu, przemiany. Młodość pokolenia, do którego należeli Stomil i Eleonora, przypadła na czas, kiedy zatańczenie tanga mogło wiązać się z potępieniem lub skutkować oskarżeniami o niemoralność. Jednak w momencie rozmowy Stomila z Arturem taniec był już czymś zupełnie normalnym i akceptowalnym.

Po raz drugi tango pojawia się w dramacie Mrożka w scenie kończącej utwór. Edek, uśmierciwszy Artura i podporządkowawszy sobie resztę domowników, odtańczył z Eugeniuszem tango „La Cumparsita”. Bohaterowie prezentują wszystkie figury, a taniec trwa nawet po zapadnięciu kurtyny. Symbolika tej sceny jest bardzo bogata, dlatego warto przyjrzeć się jej dokładnie.

Prowadzącym w tańcu jest Edek. Fakt ten odczytywany może być jako dowód ostatecznego zwycięstwa brutalnej siły i władzy autorytarnej. Do ruchów partnera z wąsikiem dostosować musi się Eugeniusz, przedstawiciel inteligencji. Wuj Artura wyraża co prawda moralną pogardę dla Edka, ale nie ma na tyle odwagi, by się mu przeciwstawić. W tym aspekcie „Tango” Mrożka nawiązuje do „Wesela” Wyspiańskiego i odtańczonego przez chłopów i weselników chocholego tańca (wyrazu bezsilności, apatii).

Sama struktura tańca, czyli kolejno następujące po sobie figury, które obaj bohaterowie powtarzają, również ma swoją wymowę. Określony przebieg tańca przywodzi na myśl przemiany społeczne. Poprzez cykliczność figur zaakcentowana zostaje schematyczność przemian zachodzących w społeczeństwie (powtarzają się bunty, okresy wolności, okresy sprzeciwy, drastyczne przejęcia władzy itp.).

Tytułowy taniec postrzegany może być również jako symbol tego wszystkiego, przeciwko czemu buntował się Artur. Swobodny i dość znacznie improwizowany układ figur rodem z Ameryki Południowej wiąże się przecież ze swobodą, wolnością i odrzuceniem dawnego porządku.

Motyw tańca w „Tangu” Sławomira Mrożka obecny zaznacza swą obecność na wielu płaszczyznach. Towarzyszą mu ciągły ruch i nieustanna zmiana, które skłaniają do spojrzenia na rzeczywistość jako na dynamiczną, niejednorodną. I taki właśnie jest świat „Tanga”, który wciąż pozostaje w ruchu.