Powieść Stefana Żeromskiego „Syzyfowe prace” stanowi wyjątkowy obraz dorastania Polaka w zaborze rosyjskim pod koniec XIX wieku. Bohaterowie dojrzewają psychicznie i intelektualnie, gromadzą nową wiedzę, przeżywają dramaty osobiste i religijne. Wszystko to rozgrywa się na tle mrocznego projektu polityczno-kulturalnego, jakim była rusyfikacja.
Koleje życia młodych Polaków w tamtym okresie symbolizują dwie, kluczowe dla powieści postacie – Marcin Borowicz i Andrzej Radek. Opisując ich dorastanie, Żeromski przedstawia nam zarazem obraz problemów całego społeczeństwa.
Marcin Borowicz to potomek niespecjalnie zamożnej szlachty. Rodzice starają się go wykształcić, co wymaga znacznych inwestycji, uszczuplających ich i tak niezbyt obfity majątek. Żeby Marcin mógł przygotować się do gimnazjum, rodzina oddaje go pod opiekę nauczyciela Wiechowskiego. Za tę edukację jego rodzice płacić muszą w płodach rolnych, ponieważ nie stać ich na opłatę w gotówce. Kiedy muszą ją w końcu wysupłać, by pokryć koszty korepetycji (a właściwie łapówki) przed egzaminem do gimnazjum w Klerykowie, jest to dla nich duży problem.
Marcin początkowo nie przykłada się do nauki. Szkoła kojarzy mu się z samotnością, zwłaszcza po śmierci ukochanej matki. Chłopak tęskni za życiem na wsi. Do edukacji zaczyna się przykładać po niefortunnej aferze z pistoletami, którą prawie przypłacił usunięciem ze szkoły.
Borowicz od pewnego momentu zaczyna fascynować się kulturą rosyjską oraz możliwościami, jakie daje mu uleganie rusyfikacji (jak życzliwość nauczycieli). Zafascynowany pozytywizmem, zostaje wolnomyślicielem (ateistą) i niemal całkowicie wyrzeka się polskości. Zmienia się to, kiedy pod wpływem Bernarda Zygiera rozpoczyna czytanie klasyków literatury patriotycznej (jak Mickiewicz).
Andrzej Radek pochodzi z jeszcze niższych warstw społecznych, niż Marcin Borowicz. Jest synem chłopa i już jako dziecko musi zajmować się pracami gospodarczymi. Potrafi wybornie parodiować ludzi, w tym miejscowego nauczyciela, Antoniego Paluszkiewicza. Paluszkiewicz przyłapuje go na tym, ale nie karci chłopaka – zamiast tego zabiera go do siebie i próbuje zafascynować nauką. Początkowo chłopski syn jest nieufny, ale szybko pękają te pierwsze lody. Nauczyciel zostaje jego opiekunem i kształci go najlepiej, jak umie. Niestety, dobry pedagog umiera – Radek nie chce jednak wrócić do wiejskiego życia. Udaje mu się dostać do gimnazjum w Klerykowie. Łączy edukację z pracą korepetytora. Koledzy, w większości synowie szlachty i mieszczan, wyśmiewają jego ubóstwo i chłopskie pochodzenie. Zdenerwowany chłopak bije jednego z kolegów, co omal nie kończy się wyrzuceniem go ze szkoły – w jego obronie staje jednak Marcin Borowicz. Po tej przygodzie chłopcy zostają przyjaciółmi.
Obaj bohaterowie mieli trudne dzieciństwo. Mimo wszystko Borowicz cieszył się wsparciem najpierw matki, później zaś nauczycieli. Dzięki temu jest osobą dużo bardziej śmiałą, niezależną i odważną. Z kolei za Andrzejem Radkiem ciągnie się kwestia chłopskiego pochodzenia. Chłopak wstydzi się swoich korzeni, a jednocześnie wie, że musi z ich powodu być dużo bardziej pracowity niż synowie szlachty. Zdaje sobie sprawę, iż po śmierci Paluszkiewicza nie może oczekiwać znikąd pomocy i wszystko musi osiągnąć sam. Z tego powodu jest bardziej milczący i nieśmiały niż Borowicz, ale zarazem skrywa w sobie żelazną wolę – w końcu zdobywa wymarzoną edukację.
Stefan Żeromski w postaciach Marcina Borowicza i Andrzeja Radka ukazał problemy polskiego społeczeństwa. Chłopcy zmagają się z rusyfikacją, kłopotami finansowymi i podziałami klasowymi (w przypadku Radka). Nie są jednak postaciami symbolicznymi, reprezentującymi wyłącznie szlachtę lub chłopstwo – każdy z nich jest osobą „z krwi i kości”. Umiejętne połączenie metafory społecznej i realistycznego opisu, to wielka zasługa tego wybitnego pisarza.
Życie codzienne i kariery zawodowe aktorek tancerek wokalistek kabaretowych oraz cyrkówek nad wyraz interesowały mieszkańców Paryża przełomu wieków...
Powieść Jana Potockiego „Rękopis znaleziony w Saragossie” od dwóch stuleci elektryzuje czytelników. Chociaż za życia autora nie cieszyła się...
W XV wieku odkryto w Rzymie niezwykłą grotę pełną zadziwiających malowideł. Przedstawiały one połączenia ludzi i zwierząt i roślin. Motywy owe zaczęły być kopiowane...
Kraków to jedno z najważniejszych polskich miast. Przez długie wieki był stolicą naszego kraju miejscem zamieszkania króla. To tutaj znajduje się prastary...
Louis Vauxcelles francuski krytyk sztuki w czasie podziwiania wystawy obrazów miał krzyknąć iż widzi Donatella wśród bestii (Donatello był renesansowym rzeźbiarzem)....
Definicja i wyznaczniki gatunku Dramat romantyczny to typ dramatu charakterystyczny dla epoki romantyzmu. Odrzuca on klasyczną koncepcję tej odmiany literackiej wyrastając...
XIX wiek stanowił trudny okres dla Polaków. Kraj znajdował się pod zaborami a próby postań narodowych nie doprowadziły do odzyskania niepodległości. Jednak...
Kiedy Mały Książę opuścił swoją planetę w pierwszej kolejności odwiedził ciała niebieskie zlokalizowane najbliżej jego asteroidy B-612. Były to planety 325 326 327...
Zabicie drugiego człowieka we wszystkich kulturach uchodzi za doświadczenie ekstremalne. Nawet w okresach brutalnych i okrutnych odebranie życia uznawano za najgorszą zbrodnię...