Motyw śmierci – memento mori w literaturze – opracowanie

Słowa memento mori oznaczają dosłownie: „pamiętaj o śmierci”. Fraza w języku łacińskim jest odwołaniem do jednego z największych lęków człowieka – przemijania. Śmierć jawi się ludziom jako kres. Kres tego co ziemskie, co znane, a zarazem oswojone. Motyw memento mori był szczególnie popularny w okresie średniowiecza i realia tej epoki dobrze oddają jego charakter.

Poza prostym wyjaśnieniem śmierci jako kresu życia na ziemi, motyw memento mori odnosi się do duchowości w chrześcijańskim rozumowaniu. Powstały w epoce teocentryzmu koncentrował się przede wszystkim na śmierci jako momencie spotkania z Bogiem. Spotkanie to, oznaczało również rozliczenie z dotychczasowych win, a także i moment przejścia do wieczności.

Hasło memento mori było nawiązaniem do pamięci o kruchości i ulotności ludzkiego życia. Stanowiło ono także zachętę do życia w sposób dobry, podobający się Bogu. Tak, aby w momencie ostatecznym nie musieć obawiać się o swoje życie wieczne.

Jednym ze sztandarowych tekstów, w których pojawia się motyw memento mori jest „Rozmowa mistrza Polikarpa ze śmiercią”. To jednak tylko jeden z przykładów realizacji motywu. Był on na tyle popularny, że pojawiał się w wielu, różnorodnych utworach. Z motywem memento mori związana jest literatura parenetyczna, która wskazywała ludziom wzorce postępowania zarówno za życia, jak i w momencie odejścia z tego świata. Powiązane z tym także było ukazanie ars moriendi czyli sztuki umierania. Motyw memento mori popularny był także w baroku, czego przejawy dostrzec można między innymi w poezji Mikołaja Sępa - Sarzyńskiego.