Kwiatki św. Franciszka – opracowanie, interpretacja

Geneza

„Kwiatki świętego Franciszka” powstały w drugiej połowie XIV wieku. Spisane zostały pierwotnie w języku łacińskim, dopiero później przetłumaczono je na język włoski. Niestety historykom literatury nie udało się ustalić autorstwa tekstu, sam zaś autor nie tylko, zgodnie z ówczesnym zwyczajem, nie podpisał się pod własnym dziełem, ale też nie pozostawił w tekście żadnych wskazówek na swój temat, które pozwoliłyby cokolwiek o nim powiedzieć. Z pewnością natomiast anonimowy autor oparł swój tekst na innych, już istniejących w tym czasie podaniach na temat świętego Franciszka.

Czas i miejsce akcji

Akcja utworu rozpoczyna się wraz z decyzją św. Franciszka o wejściu na drogę ubóstwa (około 1209 roku), obejmuje historię założenia i prowadzenia przez niego Zakonu oraz jego śmierć (1226 rok). Wraz z odejściem świętego narracja się nie urywa, gdyż poznajemy życie i śmierć wielu innych Braci Mniejszych, którzy dawali przykład swą postawą na długo po tym, jak zmarł założyciel ich Zakonu. Miejscem przedstawionych wydarzeń są najczęściej miasta włoskie (Asyż, Gubbio, Rzym), ale część wydarzeń odbywa się także we Francji oraz na Bliskim Wschodzie, gdzie bracia odbywali swe pielgrzymki.

Motywy

Wśród najważniejszych motywów, jakie pojawiają się w opowiadaniach o św. Franciszku, należy wymienić te związane z cnotami, które święty uznawał za najważniejsze. Pierwszym z nich jest motyw radości doskonałej, której dopatruje się św. Franciszek nie w pociechach doczesnych, lecz w cierpieniach podobnych to tych, jakich doświadczył Jezus, gdyż to one doprowadzą człowieka do życia wiecznego w niebie. Obok doskonałej radości w rozumieniu Franciszka, największą cnotą jest ubóstwo, którego należy przestrzegać, by balast świata doczesnego nie przeszkodził człowiekowi w trosce o życie wieczne. Motyw ubóstwa realizuje sam Franciszek już na wstępie, pozbywając się u progu swojej mniszej drogi wszystkich dóbr materialnych, jakie posiadał. Podobnie też czynili inni jego bracia. Zgodnie z naukami św. Franciszka wszyscy Bracia Mniejsi przestrzegali też zasady świętego posłuszeństwa, które nakazywało im wykonywanie wszelkich poleceń zwierzchników bez ociągania się i wymówek. Niejednokrotnie widzimy, że bracia powątpiewają w sens nakazów swoich przełożonych, jednak ich realizacja pokazuje, że zwierzchnicy, a zwłaszcza św. Franciszek nakazywali je natchnieni przez Boga i zawsze znaczenie tych zaleceń było doniosłe. Obok bezwzględnego posłuszeństwa św. Franciszka i jego braci cechowała także wyjątkowa pokora. Nigdy nie pozwalali na czynienie im zaszczytów w związku z ich świętością, a w konfliktach ochoczo przyjmowali na siebie winę za ich wywołanie, przepraszając i czyniąc pokutę.

Interpretacja

„Kwiatki świętego Franciszka” są zbiorem opowiadań, które składają się na jedną spójną historię dotyczącą życia, śmierci i cudów dokonanych przez świętego Franciszka za jego życia, a także po śmierci. Ponieważ tekst ten przedstawia żywot jednego ze świętych Kościoła, należy uznać go za przykład hagiografii, który to gatunek cieszył się w średniowieczu wyjątkową popularnością. Ponadto w pojedynczych wypowiedziach Franciszka oraz jego mnichów zawarte są przypowieści, w obrazowy sposób wyjaśniające prawdy głoszone przez świętego, który w każdym swym czynie naśladował Jezusa Chrystusa. Naśladownictwo Chrystusa przez Franciszka nie ograniczało się wyłącznie do nauczania w sposób identyczny z Mistrzem. Jak donosi anonimowy autor tekstu, Franciszek tworząc swój Zakon chętnie doszukiwał się w nim podobieństwa z działalnością Jezusa i Apostołów, a stygmaty, jakimi naznaczony został u kresu swego zycia stały się przypieczętowaniem jego starań o to, by jak najbardziej zbliżyć się do Jezusa.

Pełne pokory i ubóstwa życie świętego oraz surowa reguła jego Zakonu, nakazująca życie w skromności, pokorze, z dala od dóbr doczesnego świata, były odpowiedzią na duchowe potrzeby wiernych w XII i XIII wieku, kiedy to za sprawą ciągłego wzbogacania się Kościoła, na drugi plan schodziły cnoty głoszone przez takich ludzi, jak Franciszek. W związku z tak zwanym religijnym ruchem ubogich powstały ugrupowania uznane przez Kościół za heretyckie (waldensi, katarzy i albigensi), które odcinały się od Kościoła instytucjonalnego i propagowały życie w ubóstwie. Zakon św. Franciszka był także głosem sprzeciwu wobec przepychu Kościoła instytucjonalnego, jednakże wciąż uznawał jego zwierzchnictwo. Dzięki temu Franciszek mógł cieszyć się w średniowieczu wielkim poważaniem wśród wiernych i oficjalnie uznany został za świętego.