Unikalne i sprawdzone teksty

Skarga umierającego – opracowanie, interpretacja i analiza

Autorstwo i czas powstania

Wiersz zwany „Skargą umierającego” został odnaleziony w dwóch różnych rękopisach: wrocławskim i płockim. Kapituła Płocka, pochodząca z roku 1463, zawiera poza wspomnianym wierszem, także inny ważny dla średniowiecznej literatury utwór, „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”. Jakkolwiek udało się ustalić na podstawie cech dialektycznych skąd pochodził anonimowy autor „Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, to w przypadku „Skargi umierającego” tego typu przesłanek brakuje. Nie tylko więc samo nazwisko autora pozostaje dla nas anonimowe, ale też nie jesteśmy w stanie nic na jego temat powiedzieć. Wiadomo jedynie, iż sam wiersz pochodzi z wieku XV.

Interpretacja i analiza

Tekst z rękopisu wrocławskiego przybiera formę wierszowanego dialogu, przez co zbliża się do popularnego w tym okresie gatunku dramatycznego zwanego moralitetem. Charakterystyczną cechą moralitetu było przedstawienie głównego bohatera, tzw. „Everymana” (przeciętnego człowieka) w zawieszeniu pomiędzy niebem i piekłem. Tego typu walka wewnętrzna bohatera, rozdarcie między dobrem i złem, zwana jest psychomachią. Bohater „Skargi umierającego” również poddaje refleksji swoje dotychczasowe życie, z którym się ostatecznie żegna. Dialog zakończony jest odrębnym wierszem zatytułowanym „Dusza z ciała wyleciała...”, który stanowi tematyczną kontynuację „Skargi umierającego”, bowiem dusza zmarłego, będąca głównym bohaterem utworu, staje na zielonej łące – miejscu oczekiwania duszy na boski wyrok – i z niepokojem stwierdza, że nie wie, gdzie się podziać. Na ratunek przychodzi jednak św. Piotr, który prowadzi zagubioną duszę do nieba. Istnieje przypuszczenie, że wrocławska wersja utworu mogła być recytowana z podziałem na role podczas uroczystości pogrzebowych.

„Skarga umierającego” z Kapituły Płockiej przybiera formę regularnego wiersza z 22 strofami, z których każda składa się z czterech rymowanych wersów. Co ciekawe, płocka wersja utworu jest tzw. abecedariuszem, czyli wierszem, którego zwrotki zaczynają się od kolejnych liter alfabetu:

Ach! Mój smętku, ma żałości! (...)
Byłżem z młodości w rozkoszy (...)
Com miał jimienia na dworze (...).

Osoba mówiąca wiersza, znajdując się na łożu śmierci, dokonuje rachunku sumienia. W monologu skierowanym do własnej duszy wspomina swoje życie pełne dostatku i własne przywiązanie do dóbr materialnych, które chętnie za życia gromadziła. Przyznaje sama przed sobą, że niechętnie dawała jałmużnę ubogim, a względem Boga nie wywiązała się z danych przyrzeczeń i postanowień. Teraz, w ostatniej minucie życia, bohater wiersza żałuje swego postępowania, czuje się oszukany przez „fałszywy świat”, jak go sam nazywa. Czuje się w szczególności rozczarowany najbliższymi członkami rodziny, którzy bez skrępowania oczekują na spadek, zupełnie nie troszcząc się o stan jego duszy:

Dziatki z matką narzekają,
Bracia mię rzkomo żałują,
Ku jimieniu przymierzają,
Na mą duszę nic nie dbają.

Ponieważ refleksja umierającego prowadzi go do skruchy i żalu za popełnione grzechy, postanawia on na łożu śmierci nadrobić, w miarę możliwości, stracone lata i przynajmniej stosownie się do odejścia przygotować, przyjmując potrzebne sakramenty:

Qwap się rychło ku spowiedzi,
Kapłany w swoj dom powiedzi,
Płacz za grzechy, przymi świątość,
Boże ciało, święty olej!

Troska o odejście z tego świata, zgodnie z prawidłami wiary chrześcijańskiej, stanowi echo tak zwanych „sztuk dobrego umierania” („artes bene moriendi”), będących traktatami przygotowującymi wiernych do dobrej, chrześcijańskiej śmierci, popularnymi w dobie średniowiecza. „Skarga umierającego” z przekazu płockiego posiada wyraźnie dydaktyczny charakter, przypieczętowany przestrogą dla czytelników w ostatniej strofie:

Zażżycież mi świeczkę ale,
Moi mili przyjaciele!
Dusza idzie z krwawym potem;
Co mnie dzisia, to wam potem. Amen.

Ostatnie wersy wiersza zmuszają do refleksji nad swoim życiem, przypominając, iż nieustannie zmierza ono do śmierci, o której, zgodnie z formułą „memento mori”, nie można zapominać w żadnej minucie życia, gdyż każda chwila spędzona na ziemi będzie miała wpływ na nasze życie wieczne po śmierci.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Konopielka – streszczenie plan...

„Konopielka” Edwarda Redlińskiego zaczyna się opisem poranka we wsi Taplary. Poznajemy gospodarstwo Kaziuka głównego bohatera. Okazuje się że w nocy krowa...

Pantofelek – interpretacja i analiza...

„Pantofelek” to utwór Andrzeja Bursy. Przestawia coś w rodzaju dialogu dwóch postaci (choć widzimy wypowiedzi tylko jednej z nich). Podmiot liryczny...

Powrót taty – interpretacja i...

Streszczenie Utwór rozpoczyna bezpośredni zwrot do dzieci. Są one nawoływane do pójścia na wzgórze i zmawiania modlitwy za tatę. Podkreślone są zagrożenia...

Inny świat – streszczenie plan...

Streszczenie Część I Powieść poprzedza dedykacja dla żony Krystyny i cytat z „Domu umarłych” Fiodora Dostojewskiego. Witebsk – Leningrad – Wołogda...

Niebo – interpretacja i analiza

„Niebo” Wisławy Szymborskiej to wiersz w którym mamy do czynienia z filozoficzną refleksją nad światem i intelektualnymi kategoriami służącymi do jego...

Madame – streszczenie skrótowe...

Geneza Powieść Antoniego Libery „Madame” ukazała się w 1998 roku. Autor wysłał ją na konkurs wydawnictwa Znak jednak pracował nad nią już od kilku lat....

Książka – interpretacja i analiza...

“Książka” to wiersz Zbigniewa Herberta w którym poeta wykorzystuje topos księgi. Księga w tradycji literackiej to oznaka najwyższej tajemnej wiedzy przeznaczonej...

Mit o Syzyfie - streszczenie plan...

Streszczenie Król Syzyf był władcą Koryntu. Jego życie wolne było od trosk. Sam zamieszkiwał w pięknym pałacu a kraj przez niego rządzony słynął z dostatku....

Nn próbuje sobie przypomnieć słowa...

„Nn próbuje sobie przypomnieć słowa modlitwy” to wiersz Stanisława Barańczaka. NN oznacza „nazwisko nieznane” – skrót taki często...