Autorstwo i czas powstania
Wiersz zwany „Skargą umierającego” został odnaleziony w dwóch różnych rękopisach: wrocławskim i płockim. Kapituła Płocka, pochodząca z roku 1463, zawiera poza wspomnianym wierszem, także inny ważny dla średniowiecznej literatury utwór, „Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią”. Jakkolwiek udało się ustalić na podstawie cech dialektycznych skąd pochodził anonimowy autor „Dialogu mistrza Polikarpa ze Śmiercią”, to w przypadku „Skargi umierającego” tego typu przesłanek brakuje. Nie tylko więc samo nazwisko autora pozostaje dla nas anonimowe, ale też nie jesteśmy w stanie nic na jego temat powiedzieć. Wiadomo jedynie, iż sam wiersz pochodzi z wieku XV.
Interpretacja i analiza
Tekst z rękopisu wrocławskiego przybiera formę wierszowanego dialogu, przez co zbliża się do popularnego w tym okresie gatunku dramatycznego zwanego moralitetem. Charakterystyczną cechą moralitetu było przedstawienie głównego bohatera, tzw. „Everymana” (przeciętnego człowieka) w zawieszeniu pomiędzy niebem i piekłem. Tego typu walka wewnętrzna bohatera, rozdarcie między dobrem i złem, zwana jest psychomachią. Bohater „Skargi umierającego” również poddaje refleksji swoje dotychczasowe życie, z którym się ostatecznie żegna. Dialog zakończony jest odrębnym wierszem zatytułowanym „Dusza z ciała wyleciała...”, który stanowi tematyczną kontynuację „Skargi umierającego”, bowiem dusza zmarłego, będąca głównym bohaterem utworu, staje na zielonej łące – miejscu oczekiwania duszy na boski wyrok – i z niepokojem stwierdza, że nie wie, gdzie się podziać. Na ratunek przychodzi jednak św. Piotr, który prowadzi zagubioną duszę do nieba. Istnieje przypuszczenie, że wrocławska wersja utworu mogła być recytowana z podziałem na role podczas uroczystości pogrzebowych.
„Skarga umierającego” z Kapituły Płockiej przybiera formę regularnego wiersza z 22 strofami, z których każda składa się z czterech rymowanych wersów. Co ciekawe, płocka wersja utworu jest tzw. abecedariuszem, czyli wierszem, którego zwrotki zaczynają się od kolejnych liter alfabetu:
Ach! Mój smętku, ma żałości! (...)
Byłżem z młodości w rozkoszy (...)
Com miał jimienia na dworze (...).
Osoba mówiąca wiersza, znajdując się na łożu śmierci, dokonuje rachunku sumienia. W monologu skierowanym do własnej duszy wspomina swoje życie pełne dostatku i własne przywiązanie do dóbr materialnych, które chętnie za życia gromadziła. Przyznaje sama przed sobą, że niechętnie dawała jałmużnę ubogim, a względem Boga nie wywiązała się z danych przyrzeczeń i postanowień. Teraz, w ostatniej minucie życia, bohater wiersza żałuje swego postępowania, czuje się oszukany przez „fałszywy świat”, jak go sam nazywa. Czuje się w szczególności rozczarowany najbliższymi członkami rodziny, którzy bez skrępowania oczekują na spadek, zupełnie nie troszcząc się o stan jego duszy:
Dziatki z matką narzekają,
Bracia mię rzkomo żałują,
Ku jimieniu przymierzają,
Na mą duszę nic nie dbają.
Ponieważ refleksja umierającego prowadzi go do skruchy i żalu za popełnione grzechy, postanawia on na łożu śmierci nadrobić, w miarę możliwości, stracone lata i przynajmniej stosownie się do odejścia przygotować, przyjmując potrzebne sakramenty:
Qwap się rychło ku spowiedzi,
Kapłany w swoj dom powiedzi,
Płacz za grzechy, przymi świątość,
Boże ciało, święty olej!
Troska o odejście z tego świata, zgodnie z prawidłami wiary chrześcijańskiej, stanowi echo tak zwanych „sztuk dobrego umierania” („artes bene moriendi”), będących traktatami przygotowującymi wiernych do dobrej, chrześcijańskiej śmierci, popularnymi w dobie średniowiecza. „Skarga umierającego” z przekazu płockiego posiada wyraźnie dydaktyczny charakter, przypieczętowany przestrogą dla czytelników w ostatniej strofie:
Zażżycież mi świeczkę ale,
Moi mili przyjaciele!
Dusza idzie z krwawym potem;
Co mnie dzisia, to wam potem. Amen.
Ostatnie wersy wiersza zmuszają do refleksji nad swoim życiem, przypominając, iż nieustannie zmierza ono do śmierci, o której, zgodnie z formułą „memento mori”, nie można zapominać w żadnej minucie życia, gdyż każda chwila spędzona na ziemi będzie miała wpływ na nasze życie wieczne po śmierci.
Wiersz Juliana Przybosia „Wieczór” zaliczyć można do najbardziej poruszającej polskiej poezji miłosnej. Poruszającej a także – warto dodać –...
„Sonet IV O wojnie naszej którą wiedziemy z szatanem światem i ciałem ” autorstwa Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego przedstawia koncepcję ludzkiego życia...
Streszczenie Jan Baptysta Grenouille (z franc. „żaba”) przyszedł na świat w 1738 r. w Paryżu. Był on nieślubnym synem handlarki rybami kobiety której...
„Kazania gnieźnieńskie” to powstałe w XV wieku utwory które cechuje niezwykła wartość nie tylko ze względu na ich tematykę ale przede wszystkim ze...
„Poczwarka” to powieść Doroty Terakowskiej. Opowiada o rodzinie w której przychodzi na świat dziecko z zespołem Downa. Rodzince Adam i Ewa początkowo...
Wiele dni było dla mnie naprawdę niezwykłych i wartych zapamiętania jednak dniem którego nie zapomnę były moje siódme urodziny. Było ciepłe lato a ja jak...
Streszczenie Akcja opowiadania (noweli) „Siłaczka” Stefana Żeromskiego rozgrywa się na polskiej prowincji znajdującej się pod panowaniem rosyjskim. Czas akcji...
Geneza Książka „Pinokio” została napisana przez włoskiego dziennikarza polityka i powieściopisarza Carlo Collodiego. Początkowo opublikowano ją w prasie w...
„Kobiety Rubensa” Wisławy Szymborskiej to wiersz w którym poetka snuje rozważania na temat zmienności kanonów piękna. Czyni to na przykładzie słynnych...