Unikalne i sprawdzone teksty

Teoria Czystej Formy | wypracowanie

W historii polskiej kultury Stanisław Ignacy Witkiewicz zapisał się nie tylko jako wybitny twórca, ale także jako autor jednej z najciekawszych i najbardziej nietypowych koncepcji estetycznych. Teoria Czystej Formy, którą sformułował właśnie Witkacy, zupełnie odbiegała od uznawanych dotychczas norm (pierwszy artykuł podejmujący to zagadnienie ukazał się w 1919 r. - „Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia”), stała się więc poglądem szeroko komentowanym.

Teoria Czystej Formy związana była z pesymistyczną wizją rozwoju ludzkości. Witkacy twierdził, że coraz bardziej widoczne odejście od obiektywnych wartości niesionych przez filozofię, religię i sztukę oraz wzrost tempa życia skutkują stopniowym zatracaniem przez ludzi zdolności do przejawiania głębszych uczuć. Jako konsekwencję takiego stanu widział on stopniową mechanizację ludzkości, zanikanie wszelkiej indywidualności oraz niezależności.

Przeciwstawną opisanej powyżej tendencji siłą była według Witkacego sztuka. Sztuka ta musiała jednak spełniać pewne warunki - być apolityczną, zrywać z realizmem oraz posługiwać się różnego rodzaju eksperymentami. Już sama nazwa poglądu Witkiewicza sugeruje, że zmiany zachodzące w obrębie dzieła sztuki powinny doprowadzić do prymatu formy nad treścią. Dzieło miało bowiem oddziaływać na odbiorcę w sposób metafizyczny, a nie dostarczać mu kolejnych informacji. Samo przeżycie metafizyczne było zaś według Witkacego jednym z najmocniejszych i najbardziej wartościowych doświadczeń danych człowiekowi.
Pojęcie przeżycia metafizycznego ściśle wiąże się z koncepcją ontologiczną wyznawaną przez Witkacego. Jego zdaniem każdy pojedynczy byt istnieje w większej całości, co może stopniowo zaburzać poczucie indywidualności i odrębności. Jednak dzięki kontaktowi z dziełem sztuki jednostka może ponownie poczuć swą odrębność i w sposób indywidualny obcować z wartościami i tajemnicą wpisaną w kreację artystyczną.

Czysta Forma, co zostało już powiedziane, zakładała odejście od spraw politycznych, wzorców realistycznych i postulowała stosowanie eksperymentów. W praktyce skutkować miało to powstawaniem dzieł zaskakujących i wstrząsających (zrywających z logicznymi następstwami, posługujących się groteską, wykraczających poza dobry smak, stojących w sprzeczności do tego, co prawdopodobne), które stawiały odbiorcę w obliczu nieznanego, prowokowały go do refleksji. Właśnie taka relacja odbiorcy ze sztuką (indywidualna, jedyna w swoim rodzaju) miała rodzić w odbiorcy przeżycie metafizyczne.

Co ważne, teoria Czystej Formy odnosiła się do muzyki, malarstwa, poezji i teatru (te dwie ostatnie to wg Witkacego sztuki złożone). Zastanawiający może wydawać się brak powieści w tym gronie. Fakt ten wynika z tego, że Witkacy nie postrzegał powieści jako dzieła sztuki, a główną funkcją, jaką jej przypisywał, była funkcja nośnika informacji.

Dzieło stworzone w myśl teorii Czystej Formy będzie zatem tworem znacznie odróżniającym się od rzeczywistości, przykuwającym uwagę i budzącym ciekawość, a kontakt z nim wywoła u odbiorcy indywidualne przemyślenia.

Teoria Czystej Formy wciąż postrzegana jest jako niezwykle interesująca i inspirująca koncepcja. Kontynuacji jej założeń doszukiwać można się m. in. w teatrze absurdu. Warto jednak pamiętać, że krytycy i badacze literatury wielokrotnie poddawali ją krytyce. Jednym z nich był Karol Irzykowski, który zaciekle bronił znaczenia treści, uznając ją za niezwykle ważny element dzieła sztuki.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Życie jest fascynujące jeżeli...

Wiele osób żali się na to że ich życie jest nudne. „Dzień mija za dniem i każdy jest podobny do poprzedniego” mówią się. Ale z drugiej strony...

Motyw zbrodni w literaturze

Zabicie drugiego człowieka we wszystkich kulturach uchodzi za doświadczenie ekstremalne. Nawet w okresach brutalnych i okrutnych odebranie życia uznawano za najgorszą zbrodnię...

Obraz miasta w „Lalce” – opracowanie...

Miasta są areną ludzkiego życia już od starożytności. Każda epoka wytworzyła indywidualny obraz tej przestrzeni. Renesans dążył na przykład do stworzenia miasta idealnego...

Opis krainy wiecznej szczęśliwości...

Jak wygląda kraina wiecznej szczęśliwości? Ha nikt tego nie wie! W końcu nawet święty Paweł mówił że „ani ucho nie słyszało ani oko nie widziało”...

Testament mój – interpretacja...

Wiersz zatytułowany „Testament mój” napisał Juliusz Słowacki na przełomie lat 1839 - 1840 będąc w tym czasie w Paryżu. Dzieło odbija nastrój...

Carska Rosja i jej stolica. Na podstawie...

Przedstawione utwory to dzieła które powstały w czasie romantyzmu a ich autorem był Adam Mickiewicz. Przywołane fragmenty pochodzące z „Dziadów”...

Literatura uczy bawi wychowuje –...

Literatura stanowi doskonałą rozrywkę. Pozwala nam obcować z fascynującymi postaciami śledzić niezwykłe wydarzenia poznawać odległe kraje. Ale nie tylko – książki...

Jan Kochanowski jako wzorzec osobowy...

Jan Kochanowski należał do najwybitniejszych postaci polskiej kultury w tak zwanym „złotym wieku” naszego państwa (XVI stulecie). Był on prawdziwym człowiekiem...

Proces jako powieść parabola

Powieść Franza Kafki „Proces” zaliczana jest do najważniejszych literackich arcydzieł XX wieku. Uznaje się wręcz że na jej spisanych w latach 1914-1915 stronnicach...