Unikalne i sprawdzone teksty

Teoria Czystej Formy | wypracowanie

W historii polskiej kultury Stanisław Ignacy Witkiewicz zapisał się nie tylko jako wybitny twórca, ale także jako autor jednej z najciekawszych i najbardziej nietypowych koncepcji estetycznych. Teoria Czystej Formy, którą sformułował właśnie Witkacy, zupełnie odbiegała od uznawanych dotychczas norm (pierwszy artykuł podejmujący to zagadnienie ukazał się w 1919 r. - „Nowe formy w malarstwie i wynikające stąd nieporozumienia”), stała się więc poglądem szeroko komentowanym.

Teoria Czystej Formy związana była z pesymistyczną wizją rozwoju ludzkości. Witkacy twierdził, że coraz bardziej widoczne odejście od obiektywnych wartości niesionych przez filozofię, religię i sztukę oraz wzrost tempa życia skutkują stopniowym zatracaniem przez ludzi zdolności do przejawiania głębszych uczuć. Jako konsekwencję takiego stanu widział on stopniową mechanizację ludzkości, zanikanie wszelkiej indywidualności oraz niezależności.

Przeciwstawną opisanej powyżej tendencji siłą była według Witkacego sztuka. Sztuka ta musiała jednak spełniać pewne warunki - być apolityczną, zrywać z realizmem oraz posługiwać się różnego rodzaju eksperymentami. Już sama nazwa poglądu Witkiewicza sugeruje, że zmiany zachodzące w obrębie dzieła sztuki powinny doprowadzić do prymatu formy nad treścią. Dzieło miało bowiem oddziaływać na odbiorcę w sposób metafizyczny, a nie dostarczać mu kolejnych informacji. Samo przeżycie metafizyczne było zaś według Witkacego jednym z najmocniejszych i najbardziej wartościowych doświadczeń danych człowiekowi.
Pojęcie przeżycia metafizycznego ściśle wiąże się z koncepcją ontologiczną wyznawaną przez Witkacego. Jego zdaniem każdy pojedynczy byt istnieje w większej całości, co może stopniowo zaburzać poczucie indywidualności i odrębności. Jednak dzięki kontaktowi z dziełem sztuki jednostka może ponownie poczuć swą odrębność i w sposób indywidualny obcować z wartościami i tajemnicą wpisaną w kreację artystyczną.

Czysta Forma, co zostało już powiedziane, zakładała odejście od spraw politycznych, wzorców realistycznych i postulowała stosowanie eksperymentów. W praktyce skutkować miało to powstawaniem dzieł zaskakujących i wstrząsających (zrywających z logicznymi następstwami, posługujących się groteską, wykraczających poza dobry smak, stojących w sprzeczności do tego, co prawdopodobne), które stawiały odbiorcę w obliczu nieznanego, prowokowały go do refleksji. Właśnie taka relacja odbiorcy ze sztuką (indywidualna, jedyna w swoim rodzaju) miała rodzić w odbiorcy przeżycie metafizyczne.

Co ważne, teoria Czystej Formy odnosiła się do muzyki, malarstwa, poezji i teatru (te dwie ostatnie to wg Witkacego sztuki złożone). Zastanawiający może wydawać się brak powieści w tym gronie. Fakt ten wynika z tego, że Witkacy nie postrzegał powieści jako dzieła sztuki, a główną funkcją, jaką jej przypisywał, była funkcja nośnika informacji.

Dzieło stworzone w myśl teorii Czystej Formy będzie zatem tworem znacznie odróżniającym się od rzeczywistości, przykuwającym uwagę i budzącym ciekawość, a kontakt z nim wywoła u odbiorcy indywidualne przemyślenia.

Teoria Czystej Formy wciąż postrzegana jest jako niezwykle interesująca i inspirująca koncepcja. Kontynuacji jej założeń doszukiwać można się m. in. w teatrze absurdu. Warto jednak pamiętać, że krytycy i badacze literatury wielokrotnie poddawali ją krytyce. Jednym z nich był Karol Irzykowski, który zaciekle bronił znaczenia treści, uznając ją za niezwykle ważny element dzieła sztuki.

Rozwiń więcej

Losowe tematy

Motyw miłości spełnionej w literaturze...

Miłość spełniona wydaje się nie cieszyć specjalną popularnością jako temat literacki. W końcu tym co nas fascynuje jest droga do celu – wzajemne podchody zakochanej...

Opis przygody Odyseusza

Odyseusz to bohater „Odysei” której autorstwo przypisuje się Homerowi. Jest to opowieść o losach jednostki która zmaga się z przeciwnościami losu...

Legenda o Janie i Cecylii – streszczenie...

Streszczenie Legendę o Janie i Cecylii w „Nad Niemnem” wprowadza Eliza Orzeszkowa w opowieści Anzelma Bohatyrowicza. Jan i Cecylia byli protoplastami rodu Bohatyrowiczów...

Moja niezwykła przygoda – opowiadanie...

Lekcje w środę kończę w południe i udaję się do domu. Potem odrabiam lekcje jem obiad gram w piłkę z kolegami – przyznacie sami że dość zwyczajny plan dnia....

Opisy przyrody (dżungli pustyni...

Przyroda w książce zatytułowanej „W pustyni i w puszczy” pełni rolę niezwykle ważną. Uprowadzone dzieci kontynuują wędrówkę przez zmienny krajobraz...

Arystokracja w „Lalce” – przedstawiciele...

Scena w której Wokulski dostrzega pannę Łęcką siedzącą w teatralnej loży ma symboliczne znaczenie. Od tego momentu zamożny kupiec będzie starał się wspiąć...

Co jest najważniejsze? Co jest...

Należę do osób które mają w zwyczaju przywiązywać się do różnych przedmiotów. Mam kilka kolekcji które bardzo sobie cenię i których...

Funkcja mitu szklanych domów w...

W czasie podróży z Baku do Moskwy Seweryn Baryka opowiadał synowi jak wygląda Polska którą odwiedził w czasie wojny. Zgodnie z jego słowami na kształtowanie...

„Boska komedia” jako dzieło...

„Boska Komedia” podejmuje bardzo ważne dla współczesnego Dantemu świata problemy. Poeta z niepokojem obserwuje polityczne zawirowania które prowadzą...