Streszczenie
Legendę o Janie i Cecylii w „Nad Niemnem” wprowadza Eliza Orzeszkowa w opowieści Anzelma Bohatyrowicza. Jan i Cecylia byli protoplastami rodu Bohatyrowiczów i założycielami osady. Jako młodzi małżonkowie przybyli do nadniemeńskiej puszczy z Polski prawdopodobnie pod koniec XV wieku. Cecylia pochodziła z możnego rodu, natomiast Jan wywodził się z pospólstwa.
Oboje zbudowali sobie ubogą chatę pod starym dębem, a następnie wznieśli okazałe domostwo. Jan zajmował się polowaniem i uprawą roli, a Cecylia zbierała leśne owoce, przygotowywała posiłki i cerowała odzież. W ciągu kilku lat udało im się wykarczować znaczną część puszczy i założyć gospodarstwo przynoszące obfite plony. Wkrótce wieść o ich wspaniałych polach i uprawach rozeszła się po okolicy i ludzie zaczęli przybywać do nich, aby zasięgnąć rady w różnych sprawach.
Para doczekała się sześciu synów i sześciu córek. Każdy z synów pojął żonę spośród okolicznej ludności: rybaków, sokolników, bojarów, bobowników, pszczelarzy, a jeden znalazł małżonkę w Grodnie. Z tych samych stron przybywali również mężowie dla córek Jana i Cecylii. Wszyscy wspólnie się osiedlali na miejscu dawnej puszczy i po 80 latach powstała wspaniała osada.
Wieść o tym dotarła do króla Zygmunta Augusta, ostatniego z Jagiellonów. Podczas polowania w litewskich lasach przybył on do puszczy i ujrzał bogatą osadę. Po rozmowie z Janem i Cecylią, którzy mieli już wówczas ponad 100 lat, król nadał ich potomkom nazwisko Bohatyrowiczów od bohaterstwa ich protoplasty, który „ziemię dzikiej puszczy i srogim zwierzom odebrał, a zawojowawszy ją nie mieczem i krwią, ale pracą i potem , piersi jej dla mnogiego ludu otworzył.” Ród został również nobilitowany przez króla i otrzymał herb Pomian, „który jest żubrzą głową na żółtym polu osadzoną”. Miało to miejsce w 1549; data ta została wyryta na grobie Jana i Cecylii.
Znaczenie
Legenda o Janie i Cecylii spełnia w „Nad Niemnem” kilka istotnych funkcji. Na płaszczyźnie fabuły powieści podkreśla ona znaczenie rodowej tradycji i rodzinnych więzów. Prezentuje Bohatyrowiczów jako prastary ród o dumnej przeszłości. Ponadto stanowi motyw paralelny do losów Jana Bohatyrowicza i Justyny, których związek, podobnie jak w wypadku Jana i Cecylii, jest mezaliansem.
W planie ideowym powieści mogiła Jana i Cecylii stanowi natomiast wymowny symbol wartości pozytywistycznych i romantycznych. Romantyczne konotacje ma oczywiście wątek miłości, która pokonuje wszystkie przeszkody. Pozytywistycznym przesłaniem płynącym z historii protoplastów Bohatyrowiczów jest natomiast apoteoza pracy. Dzięki pracy człowiek spełnia swoje ludzkie powołanie, zyskuje szacunek i przyczynia się do powszechnego dobra ogółu. Powiedzenie, że praca uszlachetnia, znajduje w legendzie o Janie i Cecylii dosłowną realizację - to dzięki pracy król bowiem nobilituje cały ród.
Słowo „vanitas” to po łacinie „marność”. Przez wieki najpopularniejszym językiem w jakim czytano Pismo Święte była bowiem łacina – i właśnie...
Rzadko kiedy jedno nazwisko uznać można za symbol całego pokolenia. Taki przypadek zachodzi jednak gdy mowa o pokoleniu tak zwanych Kolumbów – niejako syntezą...
W ciągu dziejów przedstawiciele chyba wszystkich narodowości musieli wielokrotnie toczyć wojny. Obrona praw i wolności ojczyzny wymagała od wielu poświęcenia zdrowia...
„Dywizjon 303” Arkadego Fiedlera można nazwać zbiorem literackich reportaży. Przynależność do literatury faktu jest tu związana przede wszystkim z autentycznością...
Chociaż rewolucja ukazana w „Nie-boskiej komedii” nie została osadzona w wyraźnym kontekście historycznym inspiracją i źródłem przemyśleń Krasińskiego...
Charakterystyka kierunku cechy opis założenia Secesja to styl który rozwijał się na przełomie XIX oraz XX wieku. Nazwa kierunku wywodzi się od słowa oznaczającego...
„W altanie” to obraz Aleksandra Gierymskiego który powstał w 1882 roku. W przeciwieństwie do obrazu „Powiśle” jest to dzieło o niezwykle lekkiej...
Warszawa to jedno z najpiękniejszych i najważniejszych miast Polski. To właśnie ona jest stolicą naszego kraju. To tu urzęduje prezydent premier obraduje sejm i senat....
Proza poetycka jest szczególnym gatunkiem literackim. W jej obrębie dostrzec można bowiem niezwykle interesujące połączenie cech typowych dla liryki i właśnie prozy....