Artyzm według „Słownika terminów literackich” jest to
ogół cech dzieła dający świadectwo biegłości twórcy w danej dyscyplinie sztuki, jego umiejętnościom kształtowania materiału oraz sprawności w posługiwaniu się środkami i sposobami wypowiedzi zgodnie z założonym celem
Artyzm powieści „Nad Niemnem” wyraża się zatem na kilku różnych płaszczyznach: językowej, stylistycznej, konstrukcji świata przedstawionego oraz w sferze kompozycyjnej, których ukształtowanie decyduje o przynależności książki do kategorii dzieł sztuki.
Język powieści stanowi zjawisko wyjątkowe, Orzeszkowa zastosowała bowiem mowę „więzienną”. Ze względu na ograniczenia cenzuralne w „Nad Niemnem” nie mówi się wprost o powstaniu styczniowym, ale zostaje ono zakamuflowane w licznych aluzjach, peryfrazach i symbolach (przede wszystkim ważną rolę odgrywa symbolika mogiły).
Jeśli chodzi o styl „Nad Niemnem”, powieść tę uważa się za jedną z najwybitniejszych w dorobku Elizy Orzeszkowej. Szczególną uwagę zwracają rozbudowane i synestezyjne opisy przyrody, dzięki którym autorka oddała piękno nadniemeńskiego krajobrazu. Opisy są niezwykle barwne i obrazowe, ale także nastrojowe. Widać w nich tendencje impresjonistyczne. Orzeszkowa umiejętnie operuje patosem – natura wyraźnie współtworzy świat przedstawiony, jest nie tylko tłem, ale również świadkiem dawnych wydarzeń i rezerwuarem pamięci. Tendencja ta uwidacznia się szczególnie w opisach dwóch mogił oraz Niemna.
Świat przedstawiony w „Nad Niemnem” spełnia wymogi konwencji realistycznej. Mamy do czynienia z drobiazgowym przedstawieniem korczyńskiego dworu i szlacheckiego zaścianka Bohatyrowiczów. Jednocześnie Orzeszkowej udało się stworzyć rozbudowaną panoramę polskiego społeczeństwa: od arystokracji przez ziemiaństwo po chłopstwo. Szczególną uwagę poświęca autorka zaściankowi, który stanowi kwintesencję polskiego folkloru, obrzędów, zabaw i pracy. Ważną rolę odgrywają także kreacje poszczególne postaci, zwłaszcza Benedykta Korczyńskiego i Justyny Orzelskiej oraz ich wewnętrznej przemiany.
Kompozycja „Nad Niemnem” stanowi precyzyjnie zaplanowaną całość. Dziełem rządzą zasady kontrastu (pomiędzy dworem i zaściankiem, a także pomiędzy poszczególnymi bohaterami) i paralelizmu wątków. Mamy do czynienia zatem z równoległością wątku mezaliansu w wypadku Jana i Cecylii, Marty i Anzelma oraz Justyny i Janka Bohatyrowicza.
Edyp wychował się w Koryncie na dworze Polybosa i Merope. Wydawać by się mogło że wiódł tam szczęśliwe spokojne życie. Niestety nazywano go podrzutkiem co sprawiało...
Jedną z cech dramatu antycznego jest przekonanie że nad ludzkim losem ciąży fatum którego nie można cofnąć ani zmienić. Nie da się też mu zapobiec. O życiu...
„Pamiętniki” Jana Chryzostoma Paska napisane zostały najprawdopodobniej w okresie pięciolecia między 1690 a 1696 r. Obejmują one wydarzenia rozgrywające się...
Wiosna to niezwykła pora roku. Podczas niej przyroda zaczyna żyć na nowo. Trawa staje się zielona i pachnąca. Ziemia także zmienia swój zapach. Na łąkach oraz...
„Zdążyć przed Panem Bogiem” to bodaj najsłynniejsza książka Hanny Krall. Sama autorka uznawana jest za „królową polskiego reportażu” lub...
Wysoki sądzie zasiadający dziś na ławie oskarżonych Zenon Ziembiewicz to człowiek który nie sprostał pokładanym w nim nadziejom. Jako prezydent zawiódł...
Mitologia była czymś co w czasach starożytności i średniowiecza (w przypadku terenów pogańskich) porządkowało ludziom obraz świata. Nie wszyscy oczywiście uznawali...
W „Zbrodni i karze” Fiodora Dostojewskiego pobrzmiewają różne koncepcje filozoficzne zarówno epoki pozytywizmu jak i całego dziedzictwa europejskiej...
„Chłopi” Władysława Reymonta posiadają wiele cech impresjonistycznych. Impresjonizm to kierunek wywodzący się z malarstwa powstały w drugiej połowie XIX wieku....